ومن كتاب لامام علي (عليه السلام) إلى الحارث الهَمْدَاني
وَتَمَسَّكْ بِحَبْلِ الْقُرآنِ، وَانْتَصِحْهُ، وَأَحِلَّ حَلاَلَهُ، وَحَرِّمْ حَرَامَهُ، وَصَدِّقْ بِمَا سَلَفَ مِنَ الْحَقِّ، وَاعْتَبِرْ بِمَا مَضَى مِنَ الدُّنْيَا مَا بَقِي مِنْهَا، فَإِنَّ بَعْضَهَا يُشْبِهُ بَعْضاً، وَآخِرَهَا لاَحِقٌ بِأَوَّلِهَا! وَكُلُّهَا حَائِلٌ مُفَارِقٌ.
.
وَعَظِّمِ اسْمَ اللهِ أَنْ تَذْكُرَهُ إِلاَّ عَلَى حَقّ.
.
وَأَكْثِرْ ذِكْرَ الْمَوْتِ وَمَا بَعْدَ الْمَوتِ، وَلاَ تَتَمَنَّ الْمَوْتَ إِلاَّ بِشَرْط وَثِيق.
.
وَاحْذَرْ كُلَّ عَمَل يَرْضَاهُ صَاحِبُهُ لِنَفْسِهِ، وَيُكْرَهُ لِعَامَّةِ الْمُسْلِمِينَ، وَاحْذَرْ كُلَّ عَمَلِ يُعْمَلُ بِهِ فِي السِّرِّ، وَيُسْتَحَى مِنْهُ فِي الْعَلاَنِيَةِ، واحْذَرْ كُلَّ عَمَل إِذَا سُئِلَ عَنْهُ صَاحِبُهُ أَنْكَرَهُ أَوِ اعتَذَرَ مِنْهُ.
.
وَلاَ تَجْعَلْ عِرْضَكَ غَرَضاً لِنِبَالِ الْقَوْلِ، وَلاَ تُحَدِّثِ النَّاسَ بِكُلِّ مَا سَمِعْتَ بِهِ، فَكَفَى بِذلِكَ كَذِباً، وَلاَ تَرُدَّ عَلَى النَّاسِ كُلَّ مَا حَدَّثُوكَ بِهِ، فَكَفَى بِذلِكَ جَهْلاً.
.
وَاكْظِمِ الْغَيْظَ، وَاحْلُمْ عِنْدَ الْغَضَبِ، وَتَجاوَزْ عِنْدَ المَقْدِرَةِ، وَاصْفَحْ مَعَ الدَّوْلَةِ، تَكُنْ لَكَ الْعَاقِبَةُ.
.
وَاسْتَصْلِحْ كُلَّ نِعْمَة أَنْعَمَهَا اللهُ عَلَيْكَ، وَلاَ تُضَيِّعَنَّ نِعْمَةً مِنْ نِعَمِ اللهِ عِنْدَكَ، وَلْيُرَ عَلَيْكَ أَثَرُ مَا أَنْعَمَ اللهُ بِهِ عَلَيْكَ.
وَاعْلَمْ أَنَّ أَفْضَلَ الْمُؤْمِنِينَ أَفْضَلُهُمْ تَقْدِمَةً.
.
مِنْ نَفْسِهِ وَأَهْلِهِ وَمَالِهِ، فَإِنَّكَ مَا تُقَدِّمْ مِنْ خَيْر يَبْقَ لَكَ ذُخْرُهُ، وَمَا تُؤخِّرْهُ يَكُنْ لِغَيْرِكَ خَيْرُهُ.
.
وَاحْذَرْ صَحَابَةَ مَنْ يَفِيلُ رَأْيهُ، وَيُنْكَرُ عَمَلُهُ، فَإِنَّ الصَّاحِبَ مَعْتَبَرٌ بِصَاحِبِهِ.
.
وَاسْكُنِ الاَْمْصَارَ الْعِظَامَ فَإِنَّهَا جِمَاعُ الْمُسْلِمِينَ، وَاحْذَرْ مَنَازِلَ الْغَفْلَةِ وَالْجَفَاءِ وَقِلَّةَ الاَْعْوَانِ عَلَى طَاعَةِ اللهِ، وَاقْصُرْ رَأْيَكَ عَلَى مَا يَعْنِيكَ، وَإِيَّاكَ وَمَقَاعِدَ الاَْسْوَاقِ، فَإِنَّهَا مَحَاضِرُ الشَّيْطَانِ وَمَعَارِيضُ الْفِتَنِ.
.
وَأَكْثِرْ أَنْ تَنْظُرَ إِلَى مَنْ فُضِّلْتَ عَلَيْهِ، فإِنَّ ذلِكَ مِنْ أَبْوَابِ الشُّكْرِ.
.
وَلاَ تُسَافِرْ فِي يَوْمِ جُمُعَة حَتّى تَشْهَدَ الصَّلاَةَ إِلاَّ فَاصِلاً فِي سَبِيلِ اللهِ، أَوْ فِي أَمْر تُعْذَرُ بِهِ.
.
وَأَطِعِ اللهَ فِي جُمَلِ أُمُورِكَ، فَإِنَّ طَاعَةَ اللهِ فَاضِلَةٌ عَلَى مَا سِوَاهَا.
.
وَخَادِعْ نَفْسَكَ فِي الْعِبَادَةِ، وَارْفُقْ بِهَا وَلاَ تَقْهَرْهَا، وَخُذْ عَفْوَهَا وَنَشَاطَهَا، إِلاَّ مَا كَانَ مَكْتُوباً عَلَيْكَ مِنَ الْفَرِيضَةِ، فَإِنَّهُ لاَ بُدَّ مِنْ قَضَائِهَا وتَعَاهُدِهَا
عِنْدَ مَحَلِّها.
.
وَإِيَّاكَ أَنْ يَنْزِلَ بِكَ الْمَوْتُ وَأَنْتَ آبِقٌ مِنْ رَبِّكَ فِي طَلَبِ الدُّنْيَا، وَإِيَّاكَ وَمُصَاحَبَةَ الْفُسَّاقِ، فَإِنَّ الشَّرَّ بِالشَّرِّ مُلْحَقٌ.
.
وَوَقِّرِ اللهَ، وَأَحْبِبْ أَحِبَّاءَهُ، وَاحْذَرِ الْغَضَبَ، فَإِنَّهُ جُنْدٌ عَظِيمٌ مِنْ جُنُودِ إِبْلِيسَ، وَالسَّلاَمُ.
نامه امام علي عليه السلام به «حارث هَمْدانى»
.
هرگز آرزوى مرگ مكن !
.
به رشته محكم قرآن دست آويز و دستورهاى آن را به كار بَر و از آن نصيحت خواه، و حلال آن را حلال دان و حرام آن را حرام، و بدان معارف و سرگذشتهاى حق را كه از گذشته بيان مى كند تصديق نما، و از گذشته دنيا براى آينده آن عبرت گير كه تاريخ تكرار مى گردد، و همه آن زوال پذير و از دست شدنى است. نام خداى را بزرگ دار و تنها آن را در راه حق و براى حق به ياد آر.
..
بسيار به ياد مرگ و منزلهاى پس از آن باش، امّا هرگز آرزوى مرگ مكن مگر آنگاه كه صددرصد به رضايت الهى مطمئن باشى.
.
آنچه را براى خود نپسندى براى ديگر مسلمانان نيز مپسند. از هر كار نهانى كه اگر آشكار گردد از آن شرم آيد، دورى كن و نيز از اعمالى كه اگر از انجام دهنده آن بپرسند انكار كند و يا پوزش خواهد، برحذر باش.
.
آبروى خويش را هدف تير گفته ها قرار مده.هر آنچه شنيدى با مردم مگوى كه همين در دروغگويى كافى است، و هر آنچه از مردم شنيدى تكذيب مكن كه نشانه نادانى است.
.
خشم خود را فرو نشان، و هنگام قدرت درگذر، و به گاه غضب بردبارى كن، و در زمان اقتدار بزرگوارانه از لغزشها چشم بپوش تا سرانجامت نيكو گردد.
.
هر نعمتى را كه خداى به تو بخشيده است نيكو دار و در راه خير بگمار، و هرگز مباد نعمتى از نعمتهاى الهى را كه به تو ارزانى داشته ضايع كنى، و بايد از نعمتهايى كه خداى به تو داده است ديگران را نيز بهره ور سازى.
.
بدان كه برترين مؤمنان، ايثارگرترينِ آنان از نظر جان و مال و خاندان خود هستند و بى ترديد آن خيرى كه خود تقديم كنى ذخيره اى است ماندگار، و آنچه نگه دارى خيرش براى ديگران پايدار.
.
از همنشينى با سست رأى و زشت كردار بپرهيز، كه آدمى را به دوستش شناسند.
.
در شهرهاى بزرگ سكونت گزين كه مركز تجمّع مسلمانان است، و از حضور در غفلتكده ها و ستم خانه ها و هر جا كه بازار اطاعت الهى كساد است برحذر باش.
.
فكر و انديشه خود را تنها در امور مفيد و ارزشمند به كار گير، و از مراكز بيكارى و نشستنگاههاى بازار كه جايگاه شيطان و نمايشگاه فتنه و فساد است بپرهيز.همواره زيردستانت را بنگر و بنواز، كه اين راه و روش سپاسگزارى از خداست.
.
در روز جمعه مسافرت مكن مگر پس از شركت در نماز جمعه، يا انجام كارى چون جهاد در راه خدا و يا آنكه ضرورتى پيش آيد.
.
در همه كارهايت اطاعت خداى را نصب العين خويش قرار ده، كه فرمانبردارى الهى از هر چيز برتر است.
.
در عبادت نفس خود را بفريب و با آن مدارا و سازگارى كن و مجبورش مساز، و سعيت همه اين باشد كه با نشاط و با حال نيايش كنى مگر در عبادتهاى واجب كه در هر حال، بموقع بايد به جاى آرى.
.
بهوش باش و خود را واپاى، مبادا مرگت در حالى رسد كه از پروردگارت گريزپاى و در طلب دنيا باشى.
.
از همنشينى با فاسقان بپرهيز، كه فسق و بدى بيمارىِ مسرى است. خداى را حرمت گذار و دوستانش را دوست دار.
.
پيروى از غضب را به فراموشى سپار، كه غضب لشكرى بزرگ از لشكرهاى شيطان است، والسّلام.
.
.
.
.
نامه 69 / نهج البلاغه
