آية الله سبحانی :
سجده بر خاک از موضوعاتی است که از دیرباز مورد اختلاف فقهای شیعه و اهل سنت بوده و به دقت مورد بررسی و کنکاش علمی قرار گرفته است. آیتالله العظمی سبحانی در پاسخ به سئوالی ابعاد این مسئله فقهی را بررسی کردهاند. این مرجع در پاسخ به این سوال که چرا شیعه در نماز بر تربت سجده میکند؟ گفت: از نظر شریعت مقدس اسلام، سجده فقط برای خدا شایسته و جایز است، و بر غیر او نمیتوان پیشانی بر زمین سایید، و این سخنی است که همه فقهای اسلام بر آن اتفاق نظریه دارند.
آیتالله العظمی سبحانی در پاسخ به سئوالی ابعاد این مسئله فقهی را بررسی کردهاند. این مرجع در پاسخ به این سوال که چرا شیعه در نماز بر تربت سجده میکند؟ گفت: از نظر شریعت مقدس اسلام، سجده فقط برای خدا شایسته و جایز است، و بر غیر او نمیتوان پیشانی بر زمین سایید، و این سخنی است که همه فقهای اسلام بر آن اتفاق نظریه دارند.
اگر اختلافی وجود دارد، به مورد دیگر مربوط میشود و آن این که از نظر فقه شیعی فقط میتوان بر دو چیز سجده کرد:
۱- زمین، مانند خاک و سنگ و مانند آن دو
۲- چیزی که از زمین میروید، مشروط بر این که پوشیدنی و خوردنی نباشد
از نظر فقه سنی، دایره حکم وسیعتر است، آنها سجده بر منسوجاتی از پشم و پنبه و مو را جایز میدانند، تنها شافعی است که میگوید: بر گوشه دستار و اطراف جامه و آستین پیراهن سجده جایز نیست.
پیامبر کدام گفتار را تأیید می کند
اکنون باید دید روایاتی که از پیامبر گرامی (ص) در قلمرو گفتار و رفتار وی وارد شده است، کدام یک از دو نظریه را تأیید میکند. مسلماً پیامبر گرامی (ص) به حکم قرآن ، «اسوه و الگو» است و هیچ فردی نمیتواند رأی خود را بر گفتار و رفتار او مقدم بدارد.
بررسی احادیث اسلامی که در صحاح و سنن وارد شده، این مطلب را ثابت میکند که حکم نهایی سجدگاه و به تعبیر فقیهان «ما یَصِحُّ عَلیهِ السُجود»، در سه مرحله بیان گردیده است:
- مرحله نخست: در مرحله نخست فقط سجده بر زمین تشریع گردید و سجده بر غیر آن جایز نبود، و هر چه هم یاران پیامبر (ص) از گرمی سنگریزههای مسجد نبوی شکایت میکردند رسول گرامی (ص) به شکایت آنان ترتیب اثر نمیداد، وحتی اگر شخصی بر گوشه دستار خود سجده میکرد، رسول گرامی (ص) آن را از زیر پیشانی او میکشید و کراراً میفرمود: «ترّب!» یعنی صورت خود را خاک آلود کن.
به خاطر الزامی بودن سجده بر زمین، یاران رسول خدا (ص) برای پرهیز از گرما، سنگریزهها را در دست خود نگاه میداشتند تا مقداری خنک شود آنگاه به هنگام فرود برای سجده، بر آنها سجده میکردند.
در این مرحله فقط و فقط سجده بر زمین، آن هم به صورت طبیعی جایز بود.
- مرحله دوم: در مرحله دوم، وحی الهی بنابر مصلحت، موضوع را توسعه داد و سجده بر حصیر و بوریا نیز تشریع شد، و همگی میدانیم که حصیر و بوریا از روییدنیها است و از این جهت گشایشی در امر سجده پدید آمد.
- مرحله سوم: در مرحله سوم اجازه داده شد که به هنگام ضرورت و ناچاری، مانند گرمای شدید و غیره، بر گوشه دستار و مانند آن سجده کنند، و در غیر ضرورت از سجده کردن بر غیر زمین و روییدنیها بپرهیزند. این مراحل سهگانه تشریع در موضوع سجده است.
فلسفه سجده بر خاک در بیانات پیامبر(ص)
نکته لازم به ذکر آن است که شخص رسول گرامی (ص) فلسفه سجده بر خاک را در حدیثی بیان کرده است و به روشنی میرساند که اصرار تشریع اسلامی بر سجده بر زمین، جنبة تربیتی داشته است.
حضرتش فرمود: «هرگاه کسی از شما نماز گزارد، پیشانی و بینی خود را بر زمین قرار دهد تا ذلت وخضوع خود را آشکار سازد».
هشام بن حکم از امام صادق (ع) فلسفه سجده بر زمین را پرسید. امام در پاسخ او چنین فرمود:
زیرا سجده، خضوع و فروتنی در برابر خدا است و هرگز شایسته نیست انسان پرستشگر، بر خوردنیها و پوشیدنیها سجده کند؛ زیرا معبود دنیاپرستان خوراک و پوشاک است. بنابراین نباید بر آنچه معبود دنیا پرستان است سجده کرد، در حالی که سجده بر خاک و زمین، بالاترین و برترین مظهر فروتنی و خضوع در برابر خداست.
از آنجا که سجده بر خاک مظهر کامل عبودیت و اظهار بندگی است، عمر بن عبدالعزیز بر حصیر تنها اکتفا نمیکرد، بلکه مقداری خاک بر حصیر میریخت و بر آن سجده مینمود.
ابن حجر در شرح صحیح بخاری میگوید: کانَ عُمَرُ بْنُ عَبد العَزیز الخَلیفَةَ الأَموَی لا یکتَفی بالخَمرَة، بَلْ کانَ یَضَعُ عَلَیْها التُّرابَ وَیسجُد عَلَیه. حتّی عروة بن زبیر نیز جز بر زمین بر چیز دیگر سجده نمیکرد.
مسروق که یکی از تابعان است، به هنگام سفر، خشتی را با خود برمیداشت تا در کشتی بر آن سجده کند.
ابن ابی شیبه، شیخ بخاری میگوید: نماز بر «طنفسه» (که نوعی فرش کرکدار است) امری است جدید; و از رسول خدا به سند صحیح روایت شده است که بدترین امور، امر بیسابقه است و هر امر بی سابقه بدعت است.
سجده بر تربت امام حسین (ع)
در اینجا سؤالی مطرح است که چرا شیعیان از میان سرزمینهای جهان، خاک کربلا را برگزیدهاند و ترجیح میدهند به هنگام نماز بر آن سجده نمایند و چرا قطعههایی از تربت یاد شده را در مساجد و خانههای خود یا به هنگام مسافرت با خویش به همراه دارند؟
پاسخ: پاسخ این پرسش روشن است و آن این که سجدگاه باید از هر آلودگی پاک باشد، و چون در همه شرایط سجده بر زمین پاک امکان پذیر نیست، به پیروی از تابعی بزرگ «مسروق بن أجدع» بخشی از خاک پاک را به صورت قطعه درآورده و همراه دارند تا در همه جا سجده بر خاک پاک امکان پذیر باشد، درست مانند کسانی که در حال سفر، مقداری خاک همراه خود میبرند که اگر نیازی به تیمم پیدا کردند، بر آن تیمم کنند.
وامّا اینکه چرا از میان خاکها، تربت کربلا را انتخاب کردهاند، علت آن است که وقتی نمازگزار پیشانی خود را بر آن خاک مقدس میگذارد، فداکاریهای بینظیر بزرگمرد تاریخ از خاندان رسالت را به یاد میآورد که جان و مال و فرزندان خود را در راه اعتلای اسلام فدا نمود و زیر بار ظلم و ستم نرفت و درس آزادگی و حمیت و غیرت دینی به جهانیان آموخت.
سجده بر تربت حسین (ع) نه تنها انسان را از مسیر توحید خارج نمیسازد، بلکه به سجود او اخلاص میبخشد و او را برای فداکاری در راه دین که نماز جزئی از آن است آماده میسازد.
علی بن عبداللّه بن عباس که از تابعان است به «رزین» نوشت: أَن ابْعَثْ إِلَیّ بِلَوح مِنْ أَحجارِ المَروَة أَسْجُدُ عَلَیْهِ: «قطعه سنگی از سنگهای کوه مروه را برای من بفرست تا بر آن سجده کنم.»
چراکه کوه مروه شاهد فداکاریهای زن باایمانی است که برای تهیه آب، هفتبار میان دوکوه دوید، ودر راه خدا، سختیها تحمل کرد.
شیخ طوسی با سند خود از معاویة بن عمار نقل میکند امام صادق(ع) کیسه زرد رنگی از جنس «دیبا» داشت که مقداری از تربت امام حسین (ع) در آن کیسه بود، به هنگام نماز آن را بر روی سجاده خود میریخت و بر آن سجده میکرد.
کسانی که سجده بر تربت کربلا را نوعی پرستش انسان تلقی میکنند، «مسجود له» را از «مسجود علیه» باز نشناختهاند، در تمام احوال سجده برای خدا است و او «مسجود له» است، و چیزی که پیشانی بر آن مینهیم «مسجود علیه» است، خاک باشد یا فرش، خاک کربلا باشد، یا خاک مدینه و یا سنگ مروه.
چرا شیعیان بر تربت سجده میکنند
مدیر انجمن: شورای نظارت
-
- پست: 178
- تاریخ عضویت: پنجشنبه ۶ آبان ۱۳۸۹, ۷:۱۳ ق.ظ
- محل اقامت: ای کاش نجف
- سپاسهای ارسالی: 190 بار
- سپاسهای دریافتی: 385 بار
- تماس:
چرا شیعیان بر تربت سجده میکنند
پيامبر(ص) به على(ع) فرمود:
«انت منى بمنزلة هارون من موسى الا انه لا نبى بعدى؛ ».
« تو نسبت به من، به منزله هارون از موسى هستى جز اينكه بعد از من پيامبرى نيست».
أللَّهُمَّ العَـن صَنَمي قُرَیشٍ وَجِبتَیهَا وَ طاغُـوتَیها وَ إفکَـیها وابنَـتَیهِمَا اللَّذَینِ خالَفا أمرَکَ وَ أنکَرا وَحـیَکَ
[External Link Removed for Guests]
«انت منى بمنزلة هارون من موسى الا انه لا نبى بعدى؛ ».
« تو نسبت به من، به منزله هارون از موسى هستى جز اينكه بعد از من پيامبرى نيست».
أللَّهُمَّ العَـن صَنَمي قُرَیشٍ وَجِبتَیهَا وَ طاغُـوتَیها وَ إفکَـیها وابنَـتَیهِمَا اللَّذَینِ خالَفا أمرَکَ وَ أنکَرا وَحـیَکَ
[External Link Removed for Guests]
-
- پست: 2025
- تاریخ عضویت: دوشنبه ۲ شهریور ۱۳۸۸, ۲:۲۳ ب.ظ
- محل اقامت: آذربایجان
- سپاسهای ارسالی: 2903 بار
- سپاسهای دریافتی: 3754 بار
Re: چرا شیعیان بر تربت سجده میکنند
آثار و بركاتى كه مى توان براى تربت پاك حسينى برشمرد عبارتنداز:
1- تأثير تماس اعضاى بدن با تربت
يكى از آثار و بركات تربت سيدالشهدا (ع) اين است كه متبرك نمودن بدن و صورت با آن تربت شريف تأثير معنوى زيادى بر انسان خواهد گذاشت ، از اين رو
از بعضى بزرگان دين و امامان معصوم نقل شده كه بعد از نماز ، بدن و صورت خويش را با مهر كربلا متبرك مى كنند.
و نيز دستور دادهاند كه قبل از خوردن تربت جهت شفا گرفتن، آن را بوسيده و با اعضاى بدن تماس داده شود.
امام صادق (ع) فرمود: «خداوند متعال تربت جدم حسين (ع) را شفاى هر درد، و ايمنى از هر خوفى قرار داده است؛ پس هرگاه يكى از شما خواست از آن
خاك تناول كند، ببوسد و آن را به چشم گذارد و بر ساير اعضاى بدنش تماس دهد...» 1
[ ]2- سجده بر تربت
يكى ديگر از بركات و آثار خاك مزار امام حسين (ع) اين است كه سجده بر آن تربت پاك حجابهاى ظلمانى را كنار زده و در توجه حق تعالى به نمازگزار مؤثر است .
امام صادق (ع) در اين باره مىفرمايد: «همانا سجود بر تربت حسين (ع) حجابهاى هفتگانه را پاره مى كند»2
لازم به ذكر است كه مراد از «حجاب» در كتاب و سنت ، همان حجابهايى است كه بين بنده و خالق حايل شده و او را از شهود خداوند محجوب مى سازد كه در
مرحله اول، حجابهاى ظلمانى و در مرحله دوم ، حجابهاى نورانى بر طرف مىشود اما مراد از حجابهاى هفتگانه ، ظاهراً حجابهاى ظلمانى است .
سجده بر تربت حضرت سيدالشهدا(ع) اين خاصيت را دارد كه در صورت معرفت به حق حضرت و ولايت او، حجابها را دريده و راهگشاى وصول به كمالات انسانى باشد. سجده بر خاك سركوى تو آرند خلايق
جان فداى تو كه هم قبله و هم قبله نمايى
و اما در خصوص اينكه در ميان شيعه معمول است از خاك مقدس كربلا يعنى تربت كنار قبر سيدالشهدا (ع) خاك برداشته و با آن مهر درست كرده و
غالباً در نماز، به آن سجده مىكنند بدين خاطر است كه از خاك زمين بوده و به تمامى خاكها مىتوان سجده كرد، و از طرفى خاك كربلا به
لحاظ شهادت امام حسين (ع) و ياران باوفايش شرافت پيدا كرده است ، به طورى كه اهل بيت (ع) نيز به ما فرمودهاند در هر نمازى كه سجده بر تربت كربلا
باشد خداوند آن نماز را به خاطر آن حضرت قبول مىكند. چنانكه حضرت صادق (ع) از خاك كربلا درون كيسهاى ريخته و در سجاده همراه داشت،
در هنگام نماز آن كيسه را باز مىكرد و بر آن سجده مىنمود.
3- شفا يافتن
از جمله آثار و بركات قطعى تربت پاك سيدالشهدا (ع) شفا بودن آن براى دردهاو آلام انسان است . رواياتى كه دلالت بر اين امر دارند به سه دسته تقسيم مىشوند:
دسته اول : رواياتى است كه شفا بودن را براى تربتى كه از خود قبر شريف برداشته شود مخصوص كرده است ،
چنانكه امام صادق (ع) فرمود: «به درستى كه نزد سر حسين (ع) تربت سرخى است كه شفاى هر دردى غير از مرگ مى باشد» 3
دسته دوم : رواياتى است كه با تعبيرات مختلف توسعهاى از بيست ذراع تا پنج فرسخ و يا ده ميل را براى آن قائل است .
چنانكه امام صادق (ع) فرمود: «حريم مزار حسين (ع) پنج فرسخ از چهار جانب قبر است »4
دسته سوم : رواياتى است كه به طور مطلق جنبه شفا بودن تربت را مطرح نمودهاند .
چنانكه امام صادق (ع) فرمود: «خاك مزار امام حسين (ع) براى هر دردى شفاست». 5 تا شفا بخشد روان و جسم هر بيمار را
در حريم وصل خود خاك شفا دارد حسين
و نيز امام رضا (ع) فرمود: «خوردن گل، مانند خوردن مردار و خون و گوشت خوك، حرام است مگر
گل مزار حسين (ع) ، بدرستى كه در آن شفاى هر درد و امنيت از هر ترسى است» 6
حكايت:
عالم زاهد پرهيزگار حجةالاسلام و المسلمين مرحوم آقاى حاج شيخ محمد حسن عالم نجف آبادى قدس سره نقل فرمودند:
«من در زمان مرجعيت مرحوم آية الله آخوندى خراسانى (ره) كه در نجف اشرف مشغول تحصيل بودم مريض شدم و اين بيمارى مدتى طول كشيد
و پرستارى مرا بعضى از طلاب در همان حجره مدرسه بر عهده داشتند . پس از چندى بيمارى من به قدرى شديد شد كه اطبا از شفا يافتنم
مأيوس شدند و ديگر براى معالجهام نيامدند، و من در حال تب شديد گاهى بيهوش مىشدم و گاهى به هوش مى آمدم.
يكى از رفقا كه مرا پرستارى مىكرد شنيده بود كه عالم زاهد مرحوم آية الله آقاى حاج على محمد نجف آبادى قدس سره مقدارى از تربت اصلى
حضرت سيدالشهدا (ع) را دارد. او به منزل معظم له رفته و از وى خواسته بود كه قدرى از آن تربت را بدهد كه به من بخورانند تا شفا يابم.
ايشان فرموده بود : من به قدر يك عدس تربت دارم و آن را گذاشته ام كه بعد از مرگم در كفنم بگذارند .
آن آقا ناراحت شده و گفته بود : حالا كه ما از همه جا مأيوس شده و به شما پناه آوردهايم شما هم از دادن تربت خوددارى مىكنيد؟ اين بيمار در حال احتضار است و مىميرد.
مرحوم آية الله آقاى حاج على محمد، دلش به حال بيمار سوخته و قدرى از آن تربت كه از جان خودش عزيزترش مى داشت به آن شخص داده بود .
تربت را با آب مخصوصى كه وارد شده در آب حل كرده و به حلق من ريخته بودند . من كه در حال بيهوشى به سر مىبردم ،
ناگهان چشمان خود را باز كرده و ديدم رفقا اطراف بسترم نشستهاند ، خوب دقيق شدم و آنان را شناختم و قصه تربت را كه به حلقم ريخته بودند برايم شرح دادند.
كم كم در خود احساس نيرو و نشاط كردم و حركتى به خود داده نشستم ، ديدم نشاط بيشترى دارم برخاستم و ايستادم ،
و چون يقين كردم كه به بركت ترتبت مقدس امام حسين (ع) شفا يافتم حال خوشى پيدا كردم و به رفقا گفتم : از شما خواهش مى كنم كه از حجره بيرون برويد،
چون مىخواهم زيارت عاشورا را بخوانم رفقا از حجره بيرون رفتند و من درب حجره را بستم و بدون احساس ضعف با آن حال خوشى كه
قابل و صف كردن نيست مشغول خواندن زيارت حضرت سيدالشهدا (ع) شدم » 7
آرى ، شفاى بيماران به وسيله تربت آن حضرت يكى از بركاتى است كه خداوند متعال در عوض شهادت امام حسين (ع) به وى عطا فرموده است .
تربتت راز شفاى همه درد است حسين
تن و جان را نبود مثل تو آگاه طبيب
4- تأثير كام برداشتن اطفال با تربت
كام برداشتن اطفال با تربت امام حسين (ع) موجب ايمنى كودك مى شود چنانكه امام صادق (ع) فرمود:
«كام فرزندانتان را با تربت حسين (ع) باز كنيد كه آن امان است » 8
[ ]5- تأثير تربت حسين ، همراه جنازه
صاحب كتاب «مدارك الاحكام» مى نويسد: در زمان حضرت صادق (ع) زن زاينهاى بود، بچههايى كه از زنا بدنيا مى آورد در تنور مىانداخت و مىسوزانيد.
وقتى كه مرد، پس از غسل و كفن او را به خاك سپردند ، اما زمين جنازهاش را بيرون انداخت .جاى ديگر او را دفن كردند باز زمين او را نپذيرفت تا سه مرتبه ،
آنگاه مادرش به امام صادق (ع) متمسك شد: اى پسر پيغمبر به فريادم برس.
فرمود: كارش چه بود ؟ عرض كردند زنا و سوزاندن بچههاى حرامزاده . فرمود: هيچ مخلوقى حق ندارد مخلوقى را بسوزاند، سوزاندن به آتش مخصوص خالق است
عرض كرد حالا چه كنم؟ فرمود: مقدارى از تربت حسين (ع) با او در قبر بگذاريد . تربت حسين (ع) امان است . همراهش گذاشتند زمين او را پذيرفت.
در توقيع مبارك حضرت حجة بن الحسن (عج) نيز اذن داده شده است . يكى از شيعيان به حضرت (در زمان غيبت صغرى توسط نايب خاص حضرت )
مىنويسد: آيا جايز است ما تربت حسين (ع) را با ميت در قبر بگذاريم ، يا با تربت حسين روى كفن بنويسيم؟
حضرت در پاسخ مرقوم مىفرمايند: هر دو كار پسنديده است . البته بايد رعايت احترام تربت بشود . مهر يا تربت، مقابل يا زير صورت ميت باشد ،
بلكه به بركت خاك قبر حسين (ع) قبر ميت محل امنى از هر بلا و آفت و عذابى گردد 9
6- تسبيح تربت
از حضرت صاحب الزمان (عج) روايت شده كه فرمود: «هر كس تسبيح تربت امام حسين (ع) را در دست گيرد و ذكر را فراموش كند،
ثواب ذكر براى او نوشته مىشود». 10
و امام صادق فرمود: «يك ذكر يا استغفار كه با تسبيح تربت حسين (ع) گفته شود برابر است با هفتاد ذكر كه با چيز ديگر گفته شود»11
پى نوشتها:
74 وسائل الشيعه ، شيخ حر عاملى ، ج 4 ص 1033
2- كافى ، مرحوم كلينى ، ج 4 ص 588
3- كامل الزيارات ، ابن قولويه ، ص 272
4- مكارم الاخلاق ، طبرسى ، ج 1 ص 360
5- كافى ، مرحوم كلينى ، ج 1 ص 360
6- تهذيب الاحكام ، شيخ طوسى ، ج 6 ص 74
7- نقل از كتاب سيد الشهدا آيت الله شهيد دستغيب ، ص 166
8- وسائل الشيعه ، شيخ حر عاملى ، ج 4 ص 1033
9- وسائل الشيعه ، شيخ حر عاملى ، ج 4 ص 1033
10- بحارالانوار ، علامه مجلسى ، ج 44 ص 280
11- نقل از كتاب درسى كه حسين (ع ) به ما آموخت شهيد هاشمى نژاد، ص 451