نماز به نیت ما فی الذمه

[divoone110]

 

نیت نماز در نظر بسیاری از مردم یا « ادا » است یا « قضا ».در حالی که گاهی،باید نماز را به نیت «ما فی الذمه» خواند.
نماز به نیت ما فی الذمه یعنی اینکه مکلف میداند که باید نماز بخواند ولی نمیداند باید با نیت ادا بخواند یا قضا.مثلا کسی برای نماز صبح بیدار میشود اما نمیداند که آفتاب طلوع کرده یا خیر.در اینجا کافی است نماز صبح را با نیت ما فی الذمه بخواند یعنی نه نیت ادا بکند و نه نیت قضا و همین نماز او را کفایت میکند.در مورد نمازهای دیگر هم همینطور است یعنی زمانیکه شک دارد وقت نماز باقی است یا نه، نمازش را با نیت ما فی الذمه بخواند.
اما در مورد نماز مغرب و عشا : بنا بر نظر اکثر علما ،‌اگر کسی به واسطه عذری و یا بصورت عمدی تا پایان وقت یعنی نیمه شب شرعی نماز مغرب و عشای خود را نخواند میتواند تا اذان صبح (طلوع فجر صادق) آنها را به نیت ما فی الذمه بخواند.
تبصره: برخی مراجع معتقدند که اگر کسی بواسطه عذری نتوانست نماز مغرب و عشا را تا نیمه شب بخواند تا طلوع فجر میتواند به نیت ادا بخواند.اما اگر عمدا نخوانده و وقت گذشته تا طلوع فجر باید به نیت ما فی الذمه بخواند.
برای سهولت ، فتاوای مشاهیر مراجع در مورد وقت نماز مغرب و عشا و حکم نماز بعد از وقت تا طلوع فجر را می آوریم:

حضرت امام خمینی(ره)؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عشا در حال اختیار از مغرب تا نصف شب میباشد.
ب. اگر کسی از این ساعت (نصف شب) به واسطه عذرى، یا عمداً نماز را تاخیر انداخت بنا بر احتیاط تا طلوع فجر میتواند به نیت ما فیالذمه بخواند.
(تحریر الوسیله، ج 1، ص 137 و 138، م 6)

حضرت آیةالله اراکی؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عشا در حال اختیار از مغرب تا نصف شب میباشد.
ب. اگر کسی تا این ساعت (نصف شب) اضطراراً، یا عمداً نماز نخوانده؛ اگر چه عامداً گناه کرده، لکن در عامد احتیاط واجب است، ولی در مضطر ظاهراً بهتر است تا طلوع فجر به نیت نه ادا نه قضا (ما فی الذمه) بخواند.
(عروة الوثقى، ج 1، ص 386)

حضرت آیةالله بهجت ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عشا برای مختار از مغرب تا نصف شب میباشد.
ب. بنا بر اظهر جایز نیست تأخیر نماز مغرب و عشا از نصف شب، ولی بنا بر احتیاط واجب مضطر و عامد اگر از نصف شب تأخیر اندازد، باید تا طلوع فجر بدون نیت ادا و قضا بخواند.
(وسیلة النجة، ج 1، ص 174، م 605 و 607)

حضرت آیةالله تبریزی ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عشا برای کسی که مختار است از اول مغرب تا نصف شب میباشد.
ب. برای مضطر تا طلوع فجر صادق ادامه دارد و بنا بر احتیاط وجوبى، کسی که عمداً نماز را از نصف شب تأخیر انداخته قبل از طلوع فجر به نیت نه ادا و نه قضا (ما فی الذمه) بخواند.
(منهاج الصالحین، ج 1، ص 136)

حضرت آیةالله خامنه اى ؛
وقت ادای نماز مغرب از هنگامی است که سرخی بعد از غروب آفتاب که از طرف مشرق میآید زایل شود، تا هنگامی که فقط به قدر نماز عشا تا نیمه شب مانده است. وقت عشا از هنگامی است که به قدر خواندن نماز مغرب از مغرب گذشته تا نیمه شب.
(رساله عملیه، ص 21، و أجوبة الإستفتائات، ص 73، س 363)

حضرت آیةالله خویی ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عشا ما بین مغرب و نصف شب میباشد در حال اختیار.
ب. برای مضطر تا طلوع فجر ادامه دارد و اگر کسی عمداً تأخیر انداخت بنا بر احتیاط واجب تا طلوع فجر بدون نیت ادا و قضا (ما فیالذمه) بخواند؛ اگر چه به واسطه تأخیر گناه کرده است.
(عروة الوثقى، ج 1، ص 372)

حضرت آیةالله وحید خراسانی ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عش از مغرب تا نصف شب میباشد (درحال اختیار).
ب. برای مضطر تا طلوع فجر صادق ادامه دارد اگر کسی عمداً نماز مغرب یا عشا را تا نصف شب نخوانده احوط آن است که تا قبل از اذان صبح بدون نیت ادا و قضا به جا آورد.
(منهاج الصالحین، ج 2، ص 146 و 147)

حضرت آیةالله سیستانى ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عشا برای مختار اول مغرب تا نصف شب است.
ب. و برای مضطر تا طلوع فجر وقت وسعت دارد. و اگر کسی از روی اختیار؛ یعنی عمداً نماز مغرب، یا عشا را نخوانده بنا بر احتیاط واجب، تا قبل از اذان صبح به نیت ما فی الذمه بخواند.
(عروة الوثقى، ج 2، ص 11)

حضرت آیةالله شبیری زنجانی ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب از اول مغرب و نماز عشا بعد از سه رکعت نماز مغرب است و آخر وقت نماز عشا برای افراد غیر معذور نصف شب است.
ب. اگر کسی به واسطه عذری نماز مغرب و عشا را تا نصف شب نخواند نمازش قضا نشده و باید آن را تا قبل از نماز صبح بخواند و میتواند نیت ادا کند؛ و احتیاط مستحب آن است که نماز را بدون نیت ادا و قضا بخواند و اگر از روی معصیت نخواند، نماز وی قضا شده است، و احتیاط مستحب آن است که تا قبل از اذان صبح بدون نیت ادا و قضا نماز را به جا آورد.
(توضیح المسایل، ج 1، ص 181، م 744 و 747 و 748)

حضرت آیةالله صافی گلپایگانى ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب وعشا از مغرب تا نصف شب در حال اختیار میباشد.
ب. برای کسی که عذر داشته و نماز را تا نصف شب نخوانده، تا طلوع فجر میتواند بخواند و بعید نیست برای کسی که عمداً نخوانده نیز وقت تا فجر باقی باشد؛ اگر چه گناه کرده است، لکن احتیاط واجب است به نیت مافی الذمه بخواند.
(هدایة العباد، ج 1، ص 108، م 638)

حضرت آیةالله فاضل لنکرانی ؛
الف. مابین مغرب و نصف شب، وقت ادای نماز مغرب و عشا است. (برای مختار).
ب. برای مضطر و معذور که نتوانسته تا نصف شب نماز بخواند بنا بر احتیاط واجب تا قبل از اذان صبح به نیت مافی الذمه بخواند و اگر تا طلوع آفتاب به اندازه دو نماز باقی نمانده باشد ، بنا بر احتیاط نماز عشا را به جا آورد و احتیاط واجب آن است که بعد از وقت هر دو را قضا کند، اما این حکم برای عامد منع دارد (نماز وی قضا شده است).
(عروة الوثقى، ج 1، ص 366 و 367)

حضرت آیةالله گلپایگانی ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عشا برای مختار از اول مغرب تا نصف شب است.
ب. برای کسی که مضطر بوده و هر دو نماز ر تا نصف شب نخوانده، تا طلوع فجر وقت ادامه دارد، بلکه برای عامد نیز بعید نیست حکم اینگونه باشد؛ بنابراین پس از نیمه شب نمازش قضا نیست؛ اگر چه گناه کرده است، لکن بنا بر احتیاط بعد از نصف شب به قصد مافی الذمه بخواند.
(هدایة العباد، ج 1، ص 126، م 638)

حضرت آیةالله مکارم شیرازى ؛
الف. بنا بر اقوا وقت نماز مغرب و عشا از مغرب تا نیمه شب ادامه دارد.
ب. هر گاه عمداً نماز مغرب و عشا را تا نصف شب نخوانده و وقت آن گذشته، باید قضا کند، اما اگر به واسطهی عذری نخوانده باشد باید تا قبل از نماز صبح به جا آورد و نماز او ادا است.
(عروة الوثقى، ص 153 و توضیحالمسایل، ص 134، م 675 ، 679 و 680)

حضرت آیةالله نوری همدانى ؛
الف. وقت ادای نماز مغرب و عشا از اول مغرب تا نصف شب میباشد در حال اختیار.
ب. اگر از روی معصیت، یا به واسطه عذری تا نصف شب نماز مغرب یا عشا را نخوانده، میتواند تا قبل از اذان صبح بنا بر احتیاط واجب بدون نیت ادا و قضا بخواند.(در رساله احتیاط واجب فرمودند «ما فی الذمه» را، ولی در منتخب فتوا دارند)
(توضیح المسایل، ص 156، م 741 و منتخب المسایل، ص 88 ، م 188 و 191)

* فتاوی از پایگاه حوزه نقل شده اند.