مهارت های اخلاقی - اجتماعی (استاد سبحانی نیا)

[hasan21]

  هوالمحبوب    
  مهارت های اخلاقی - اجتماعی  
    
      محمد تقی سبحانی نیا  
    
    لقد کان فی رسول الله اسوه حسنه لمن کان یرجوا الله والیوم الاخره  
    
    ( الحزاب : 21 )  
    
    مسلما برای شما در زندگی رسول خدا سر مشق نیکویی بود برای آنها که به رحمت خدا و روز رستاخیز امید دارند و خدا را بسیار یاد می کنند .  
    
    روابط انسان به سه دسته قابل تقسیم است :   رابطه انسان با خودش     ،     رابطه انسان با خدا     و     رابطه او با مخلوقات     . و اما رابطه انسان با خدا از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و طرح آن بحث درجای خود بسیار ضروری است ، اما قصد ما در این بحث پرداختن به رابطه انسان با همنوعان خویش در زندگی اجتماعی و به منظور آگاهی ازراهکار های صحیح برقراری ارتباط و ایجاد جامعه ای سالم تر بر پایه آموزه های اخلاقی و دینی است .    
    ضرورت این مهم از آن روست که انسان موجودی اجتماعی است و حد برای زندگی بهتر و رفع نیازمندی هی بی پایان خویش در زندگی مادی خود نیاز به همیاری هم نوعانش دارد . بنابراین افراد یک جامعه به هر میزان ارتباط صمیمانه تری داشته باشند ، از زندگی شیرین تری لذت خواهند برد و نیاز مندی های رفع نشده ی کمتری خواهند داشت .  
    
    در این میان یکی از خواسته های فطری آدمی که در رفع نیاز مندی ها و لذت بیشتر از زندگی به نیاز مند است کسب محبوبیت در جامعه و واقع شدن در شعاع توجه جامعه ی اطراف خویش است . او دوست دارد تا دیگران دوستش بدارند و مشتاق برقراری ارتباط صمیمانه با او باشند و بالاخره هیچگاه برای رفع مشکلات و نیازمندی هایی که به تنهایی از برطرف کردن آن ها نا توان است تنهایش نگذارند   . بدیهی است نخستین گامی که برای دستیابی به این هدف می بایست بردارد آن است که در خود جاذبه هایی ایجاد نماید که در وجود هم نوعانش انگیزه برقراری ارتباط را ایجاد کند . جاذبه هایی که با وجود آن ، در برقراری روابط اجتماعی موفقیت به دست   می آورد   و بدون آن ، اطرافیان را از گرد خود پراکنده ساخته و در حالی که در جامعه ای شلوغ زندگی می کند احساس تنهایی او را آزار می دهد .  
    
    البته روشن است است که مراد از ارتباط با همنوعان ، ارتباط مقطعی و کوتاه نیست . زیرا برای ارتباط مقطعی و گذرا نیازی به جاذبه های که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت نیست . آنچه مورد نظر است ارتباطی پایدار و مستمر است که با گذر زمان می تواند   مستحکم تر   و   صمیمانه        گردد .  
  در این بحث به مجموعه آنچه باعث می شود در آدمی جاذبه ایجاد شود تا دیگران ( هم نوعان ) علاقه مند شوند با او ارتباط پایدار بر قرار کنند مورد بررسی قرار خواهد گرفت .  
  نکته ی قابل ذکر آن است که آگاهی به این جاذبه علاوه بر آن که زمینه ی ایجاد آن ها را در وجود خود فراهم می سازد ما را در انتخاب دوست نیز یاری میرساند .    
    
    ادامه دارد...  
  

[hasan21]

         اساس آن چه ذکر شد ضروروت پرداختن به ابن بحث و اهمیت آگاهی به جاذبه های میان فردی اموری است که مهم ترین آنها عبارت خواهد بود از :  
  .: اجتماعی بودن انسان و نیار او به برقراری ارتباط پایدار با هم نوعان به منظور رفع نیازمندی های متقابل .  
  .: نیاز به کسب محبوبیت در جامعه .  
  .: نیاز به دوست یابی و رهایی از تنهایی به هنگام مشکلات و غم ها و شادی ها و در یک کلام موفقیت در روابط اجتماعی .  
   صادق (ع)   در حدیث شریفی هم به نیاز انسان به داشتن دوست اشاره فرموده و هم منافع      و      دوستان را خاطر نشان می شود و می فرماید :  
   من اصدقاء فی الدنیا فانهم ینفعون فی الدنیا و الاخره ، اما الدنیا فحوائج یقومون بها ، و اما الاخره فان اهل جهنم قالوا فما لنا من شافعین و لاصدیق حمیم .  
   الاخوان : ص 46/  
   زیادی در دنیا انتخاب کنید زیرا آنها در دنیا و آخرت به شما نفع می رسانند ؛ اما نفع دنیوی ، نیاز هایی است که آن ها بر طرف می کنند ، و (نشانه) نفع اخروی آنها این است که اهل جهنم می گویند (افسوس) که ما شفاعت کننده و دوست صمیمی نداشتیم .     دارد ... 

 

[hasan21]

  هوالمحبوب        عامل مؤثر در موفقیت در دوستیابی ، استمرار دوستی و تحکیم آن : ایجاد یا افزایش جاذبه ها عوامل مرثر در جاذبه ها  
   طور کلی عوامل متعددی می تواند در افزایش و یا کاهش جاذبه های مورد بحث تأثیر گذار باشد . به عبارت دیگر عوامل تأثیر گذار در جاذبه های میان فردی به دو بخش " عوامل افزایش دهنده " و " عوامل کاهش دهنده " تقسیم پذیر همستند . البته فقدان عوامل مؤثر در افزایش جاذبه ها ، خود نقش ایجاد کننده دافعه را ایفا می کند .  
   این رو دانستن عوامل مؤثر در افزایش جاذبه های میان فردی و تلاش در جهت ایجاد آن عوامل و تحقق آن در وجود خویش ، بسیاری از دافعه ها را از میان برده و به خودی خود جاذبه ایجاد می نماید . آن چه در این بحث به تفصیل به آن می پردازیم تبیین عوامل مؤثر در افازیشجاذبه های میا فردی خواهد بود .  
  .: عوالمل مؤثر در افزایش جاذبه   
   .   جذابیت های ظاهری .  
   .   ویژگی های رفتاری   
   .   جذابیت های   
   . همجواری (ملاقات زیاد)  
   . تناسب شخصیت ها ، خواست ها ، جان ها (تفاهم) .  
  
  

[hasan21]

  هوالمحبوب      
  الف. جذابیت های ظاهری  
    
    نخستین گام تأثیر گذار در ایجاد یا افزایش جاذبه در وجود انسان ، اهمیت به جذابیت های ظاهری و اهتمام به تحصیل آن جذابیت هاست .  
  اگر چه ممکن است جاذبه ای چون پاکیزگی که از زمره ی جذابیت های ظاهری است در مقابل آراستگی باطنی و اخلاقی چندان مهم به نظر نرسد . اما بی تردید بدون توجه به پاکیزگی نمی توان محبوب دل دیگری واقع شد .  
    
    بنا بر این جاذبه های ظاهری اگر چه مر بوط به ظاهر بوده و تحصیل آن نیز چندان دشوار نیست و به راحتی قابل دستیابی است اما از درجه اهمیت بالایی برخوردار بوده و نخستین عامل تحریک کننده و علاقه آفرین در وجود دیگران است .  
    
    اهمیت این نوع از جذابیت ها از آن رو است که در صورت فقدان آنها نه تنها جاذبه ی مورد نظر وجود نخواهد داشت بلکه دافعه نیز ایجاد خواهد شد و این دافعه باعث می شود که جاذبه های ریشه ای تر همچون آراستگی های باطنی نیز مورد توجه قرار نمی گیرد .  
  بنا براین ما هرگز بدون بر خورداری از حداقل جاذبه های ظاهری نمی توانیم علاقه ای از خود را در دل دیگری ایجاد کنیم ؛ اگر چه بسیاری از جاذبه های باطنی و رفتاری را دارا باشیم . با این بیان ، ابتدا جاذبه های ظاهری را برخواهیم شمرد :  
    
    1. پاکیزگی (النظافة)  
  . پاکیزگی لباس  
  . پاکیزگی بدن  
    . پاکیزگی دهان و دندان  
  
  
  
  2. زینت وآراستگی  
  . لباس  
  . مو  
  . ناخن  
  . محاسن و شارب     دارد... 
 

[hasan21]

  هوالمحبوب         رکن اصلی جاذبه هلی ظاهری   پاکیزگی      آراستگی    . روایات معصومین علیهم السالم و سیره عملی آنان به خوبی الگویی مناسب را برای همگان ترسیم می کند .  
   الله (ص) :  
   ثیابکم و خذوا من شعور کم و استاکوا و تزینوا .  
   های خود را بشویید و موهایتان را کوتاه کنید و مسواک کرده خود را بیارایید .  
   الاعمال : 640/  
  
   الله (ص) :  
   جبرائیل فقد افقطع عنی الوحی ثلاثه ایام ، فقلت ما ابطأ بک یا حبیبی جبرئیل ؟  
   : یا محمد کیف ننزل علیکم و انتم لا تستاکون ؟  
   از آن که سه روز نزول وحی قطع شد جبرئیل به سراغم آمد . به او گفتم : ای دوست من چه چیزی باعث شده که به سراغ ما نیایی؟  
   : ای محمد چگونه بر شما نازل شویم در حالی که شما مسواک نمی زنید ؟  
   السلام 15/  
  
  
   رسول الله (ص) لا ینام الا و السواک عنده فاذا استقیذ بدأ   
   خدا خدا هیچگاه نمی خوابید مگر آنکه مسواک در کنارش بود و هنگامی که برمی خواست ابتدا مسواک می زد .  
  
   : 660/  
  
     دارد...  
  

[hasan21]

    هوالمحبوب    
  امام الصادق (ع): لا یخلوا من خمس : مشط و سواک و خاتم عقیق و سجاده و سبحه فیها أربع و ثلاثونحبه .  
  مؤمن فاقدپنج چیز نیست : شانه ، مسواک ، انگشتر عقیق ، سجاده و تسبیحی که در آن سی و چهاردانه باشد .  
   بحارالانوار: 3/329/84   

  امام کاظم(ع) دراین خصوص فرموده است :  
  لا یستغنی شیعتناعن أربع : خمره یصلی علیها و خاتم یتختم به و سواک یستاک به و سبحه من طین قبرالحسین علیه السلام .  
  شیعه ما ازچهار چیز بینیاز نیست : سجاده ای که بر آن نماز گذارد ، انگشتری که به انگشت نماید، مسواکی که با آن مسواک کند و تسبیحی که از گل قبر حسین (ع) ساخته شده باشد .  
   المحاسن: ص 75   

  امام صادق(ع) در روایت دیگری از این هم فرا تر رفته و در پاسخ کسی که از آن حضرت پرسید آیاتمام مردم را انسان می شماری فرموده است : " ألق منهم التارک للسواک "  
  "     کسی که مسواک را ترک می کند از زمره ی آنها(انسان ها) خارجش کن "  
  رسول الله(ص) : من کان له منکم شعر فلیکرمه ، قیل یا رسول الله و ما اکرامه ؟ قال : یدهنه یمشطکل یوم .  
  هر کسی ازشما مو دارد آن را گرامی بدارد . به آن حضرت گفته شد : گرامی داشت مو به چیست ؟  
  فرمود : بهاین که         هر روز آن را روغن مالی کرده و هر روز شانه کند .  
   کنزالاعمال: ح 17267     ادامه دارد ...  

[hasan21]

    هوالمحبوب   
   
   
   کان رسولالله (ص) یضع ال مشط تحت وسادته اذا امتشط به به و یقول : ان المشط یذهب بالوباء   
   پیامبر خدا(ص) شانه خود را پس از آن که مو هایش را شانه می کرد در زیر متکایش می گذاشت و میفرمود: شانه کردن وبا را از بین می برد   
   مکارمالاخلاق : ص33   
   لقد کانالنبی (ص) یتجمل لاصحابه فضلا عن تجمله لأهله   
   همانا پیامبر(ص) خود را برای اصحابش می آراست تا چه رسد برای خانواده اش .   
   بحار :10/249/16   
   3. بوی خوش   
   انس بن کالک: صحبت رسول الله (ص) عشر سنین ، وشممت العطر کله ، فلم اشم نکهه اطیب من نکههرسول الله (ص) .   
   ده سال با پیامبر خدا (ص) مصاحبت و همنشین بودم و همواره از آن حضرت بوی عطر استشمام کرده و هیچبویی را بهتر از بوی عطر پیامبر استشمام نکردم .   
   طبقاتکبری : 378/1   
   امام رضا(ع) : کان یعرف موضع سجود ابی عبدالله (ع) بطیب ریحه   
   جای سجده هایامام صادق علیه السلام از بوی عطرش شناخته می شد .   
  
  
   حکایت فردنصرانی که برای پیامبر یک بار شتر عنبر و مشک هدیه آورده بود . پیامبر از نام اوپرسید و سپس او را عبدالوهاب نامید و فرموداسلام را از من قبول کن     تا هدیه ات را بپذیرم .     ادامه دارد...

 
 
 

[hasan21]

  هوالمحبوب        4.زیبایی  
   
   رسول الله (ص) : ان الله جمیل یحب الجمال .   
     کافی :1/438/6   
     خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد .   
     رسول الله (ص) : اطلبو الخیر عند حسان الوجوه فان فعالهم احری ان تکون حسنا   
     خوبی ها را در نزد خوب رویان بجویید زیرا رفتار آنها برای خوبی شایسته تر است.   
     ( بحار الانوار : 187/74    )   
     تنبیه   
     درباره ی حدیث فوق توجه به دومسئله ضروری است :   
     1. معنای حدیث مزبور این نیست که هر کس زیبا روی است حتما رفتارش زیباست ؛ زیرااز سیاق حدیث شریف چنین فهمیده می شود که مراد پیامبر اینم است که احتمال نیک بودنرفتار زیبا رو زیاد است ، چون انسان زیبا نباید زیبایی ظاهری خود را با اعمال زشتنا زیبا کند .   
     2. این مسئله مفهوم ندارد .     یعنی اینگونهنیست که که اگر کسی صورت زیبا نداشت رفتارش نیز زیبا نخواهد بود . از روایت پیامبر(ص) این مفهوم استفاده نمی شود .   
    دارد...    
   
 

[hasan21]

  هوالمحبوب        .    ب.ویژگی های رفتاری مثبت    .    1.خوش رفتاری    .    امام علی (ع):فی حسن المحاصبه یرغب الرفاق    .    خوش رفتاری با دیگران دوستی ورفاقت را باعث می شود.    غررالحکم:5130    2.انصاف    .    علی (ع) : الانصاف یؤلف القلوب    .    انصاف دل ها را به یکدیگر پیوند می زند.    غررالحکم:2116    .    یکی از مهم ترین راه کار هایی که به منصف بودن کمک میکند : همواره قبل از انتقاد و عیب گیری به دیگرن خود را به جای آن ها قرار دهیم.    برخی انسان ها پیش فرضذهنشان حق به جانب بودن خود ومقصر بودنبودن دیگران است و سپس به دنبال مواجهات و ادله این حکم از قبل صادر شده می گردند . اما زمینه ی ذهن برخی دیگر نیز اصلاح و ارشاد است و پیش داوری حتی نسبت به خود و دیگر نزدیکان خود ندارند.    به راستی کدامیک از این دورفتار صحیح و مبتنی بر آموزه های دینی است ؟    
    ادمه دارد...  

[hasan21]

  هوالمحبوب    . آشکارا سلام     رسول الله (ص) : اولا ادلکم علی شی اذا فعلتم تحاببتم ؟ افشو السلام بینکم .    (تنبیه الخواطر : 127/  )    آیا شما شما را به چیزی راهنمایی نکنم که اگر انجامش دهید محبوب یکدیگر خواهید شد ؟ سلام گفتن را در میان خود آشکار سازید .    . دست     رسول الله (ص) : تصافحوا ... فان المصافحه تزید فی موده.    (دعائم السلام : 1232/326/  )    با یکدیگر دست بدهید زیرا دست دادن بر دوستی می افزاید.    البته مصافحه و دستدادن به تنهایی مورد نظر ما نیست ، بلکه کیفیت و حالت دست دادن نیز مهم است به عبارت دیگر تبسم و خنده بر روی لب و فشردن دستان یکدیگر و بالا خره رها نکردن سریع دست های یکدیگر نیز هر یک تاثیر خود را به دنبال دارد و فقدان هر یک نیز می تواند تاثیر معکوسی داشته باشد . برای مثال کسی که دست رفیق خود را نمی فشرد و یا به سرعت رها می کند به جای پیام محبت آمیز به جای پیام محبت آمیز پیام علاقه مند نیودن و یا تنفر و انزجار به طرف مقابل ارسال می کند .    رسول الله (ص) : ان المسلمین اذا تقیا و تصافحا و ضحک کل واحد منهما فی وجه صاحبه لا یفعلانذلک ال الله لم یتفرقا حتی یغفر لهما .    الترغیب و الترهیب :3/432/3    همانا مسلمانان وقتی یکدیگ رار ملاقات کنند و به خاطر خدا با یکدیگر مصاحفه کرده به روی هم لبخند زنند و از هم جدا نمی شوند مگر این که خداوند گناهان هر دوی آنان را می آمرزد .     رسول الله (ص) ... ان کان لیصافح الرجل فما یمرک رسول الله   (ص) یده من یده حتی یکون هو التارک .  
    کافی 1/671/2    هر گاه پیامبر خدا (ص) با مردی مصاحفه میکرد دست او را رها نمی کرد تا او دست پیامبر را رها می کرد .    ادمه دارد...