[HIGHLIGHT=#f2dcdb]حرمت خانه وحى در قرآن و حديث .
مهر ورزيدن و دوست داشتن پيامبر خدا از اصولى است كه قرآن به آن دعوت مى كند، و يادآور مى شود كه علاقه ما به خدا و
پيامبر (ص) بايد بالاتر از مهر ما نسبت به پدران و فرزندان و برادران و همسران و خويشاوندان باشد(1).
و در آيه اى ديگر مودت «ذى القربى» را پاداش رسالت تلقى مى كند و مى فرمايد :
قُلْ لا اَسْئَلكُمْ عَلَيْهِ اَجْرَاً اِلاّ الْمَوَدَةَ فِى الْقُرْبى (2)
بگو من پاداشى جز مودت ذى القربى نمى خواهم.
در لسان قرآن ، خانه وحى و خانه هاى وابسته به آن از همان احترامى برخوردارند كه مساجد و خانه هاى خدا از آن برخوردار باشند، مساجد در فقه اسلامى ، براى خود موضوعى است كه احكام خاصى دارند، بيوت پيامبران و باالاخص بيت پيامبر و بيوت وابسته در برخى از احكام با مساجد يكسانند.
قرآن در باره خانه هاى پيامبران چنين مى فرمايد: في بُيُوت اَذِنَ اللّهُ اَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَااسْمُهُ يُسَبِحُ لَهُ فيها بِالْغُدُوِ وَ الاْصال خانه هايى كه خدا به ترفيع و تكريم و بردن نامش در آن، فرمان داده است ، و مردان خدا را در آن صبح و عصر تسبيح مى گويند.
مقصود از اين بيوت به تصريح پيامبر گرامى (ص) مساجد نيست بلكه خانه هاى پيامبران است . فرمان به ترفيع خواه ظاهرى باشد خواه معنوى حرمت بيوت پيامبران را فريضه لازم مى داند. جلالدين سيوطى ( 848 ـ 911 ) در تفسير خود به سندى از انس بن مالك نقل مى كند : كه پيامبر خدا (صل الله علیه و اله) آيه « فى بيوت اذن الله » را تلاوت فرمود مردى برخواست و گفت مقصود از «بيوت» خدا به ترفيع آن فرمان داده است چيست؟
پيامبر خدا فرمود « بيوت الانبياء » خانه هاى پيامبران است ، سپس ابوبكر برخواست و در حالى كه به خانه على و فاطمه اشاره مى كرد گفت: اين خانه از همين بيوت است؟ پيامبر فرمود: از برترين و بارزترين آنها است.
تكريم بيوت پيامبران و بالاخص بيوت پيامبر گرامى ، به زمان خود اختصاص ندارد بلكه مسلمانان در طول زمان بايد در حفاظت صيانت و مرمت و بازسازى آنها بكوشند، و با گرامى داشتن اين آثار ، به اصالتها و نشانها بقاء و پايدارى بخشند.
جاى تأسف است كه امت اسلامى پس از درگذشت پيامبر گرامى اين اصل را ناديده گرفته و شئون او را درباره خاندانش و مسكونى فرزندانش رعايت نكردند، و بى حرمتى را نسبت به برخى از بيوت او روا داشتند ، و اين كار نكوهيده براى يك محقق پوشيده نيست ، تا آنجا كه متعصب ترين نويسنده معاصر « ابوالحسن ندوى » در برخى از آثار خود به اين نكته توجه و مى گويد : پس از درگذشت پيامبر با فرزندان او رفتار درست انجام نگرفت.
كتابى كه هم اكنون در اختيار پژوهشگران تاريخ قرار مى گيرد، به تحليل گوشه اى از اين وقايع پرداخته است. اسناد بى حرمتى به خانه وحى را از مصادر تاريخى گرد آورده ، و در آن داورى نموده است.
هر گاه نگارش تاريخ و تحليل وقايع با رعايت موازين اخلاقى و آداب اسلامى صورت پذيرد ، مايه بينايى امت اسلامى مى گردد، بر وحدت اسلامى كمك مى كند، و از بد بينى گروهى نسبت به گروه ديگر مى كاهد، و روشن مى شود كه حساسيت نسبت به وقايع صدر اسلام بى دليل نبوده ، و اين گروه براى خود دلايل قاطع دارند، دلايلى كه در كتابهاى خود آنها شده است .
اميد است اين اثر علمى و تاريخى كه به خامه دانشند محترم جناب آقاى حاج سيد ابوالحسن حسينى نگارش يافته و به مدارك و مصادر اين واقعه پرداخته است گامى مؤثر ، در عقب زدن پرده ها از چهره حقايق تاريخى باشد.
« رَزَقَنَا اللّهُ تُوحيدَ الْكَلِمَة ، كَما رَزَقَنَا كَلِمَةَ التّوحيد »
قم ـ مؤسسه تحقيقاتى و تعليماتى امام صادق (ع)
جعفر سبحانى
26/1/1375 برابر 25 شوال 1416
هجوم بردن مأمورين خليفه به خانه اميرالمؤمنين (ع) و تهديد به آتش زدن خانه
اكنون موضوع اوّل يعنى هجوم آوردن مأمورين خلافت به خانه اميرالمؤمنين(عليه السلام) جهت بردن ايشان براى بيعت و به آتش زدن خانه با اهل آن در صورت خوددارى از بيعت را مورد بررسى قرار مى دهيم.
اين مسأله در منابع معتبر اهل سنّت و شيعه آمده و از قديمى ترين كتب تاريخى اهل سنّت گرفته تا تأليفات دانشمندان معاصر تفاوت مختصرى نقل شده است، البته نسبت ناقلين در بين قدماء بيش از متأخرين است.
قبل از آنكه به نقل اقوال دانشمندان اهل سنت در اين زمينه بپردازيم ناگزيريم اين نكته را يادآور شويم.
آن اينكه دانشمندان تراجم و فهرست نويسان براى بعضى از قدما تأليفاتى را ذكر مى كنند كه امروزه ما به آنها و اين آثار در اثر حوادث روزگار از بين رفته است و اكنون همه آثار قدما را در دست نداريم و تنها از طريق كتابهاى توانيم به نام آن كتب و احياناً به برخى از مطالب آنها دسترسى پيدا كنيم. يا مى بينيم كه بعضى از نويسندگان چيزهايى از كتب قدما نقل مى كنند كه ما فعلاً از آنها اثرى در آن كتب نمى يابيم و ممكن است تصرّفى در آن كتابها صورت گرفته باشد.
اين مسأله امر تحقيق را مشكل كرده است به عنوان نمونه : الف : عبدالقاهر بغدادى متوفاى 429 ، عبدالكريم شهرستانى متوفاى 548 و صلاح الدين خليل الصفدى متوفاى 764 هنگام از عقايد ابراهيم بن سيّار معروف به نظّام متوفاى 231 يكى از اعاظم شيوخ معتزله و استاد جاهظ مى نويسند : « پيامبر بر خلافت على بن ابى طالب(عليه السلام)تصريح نمود و به گونه اى كه بر كسى مشتبه نشود آن را اظهار كرد ولىعمر آن را كتمان كرده و در سقيفه متولى بيعت براى ابوبكر شد... تا اينكه مى گويند: كه او معتقد بود عمر چنان فاطمه(س)را زد كه فرزندش (محسن) سقط شد و فرياد مى كشيد كه خانه را با اهل آن آتش زنيد در حالى كه در خانه نبود مگر على، فاطمه، حسن و حسين ... (3).
متأسفانه با تتبعى كه كرديم مستقيماً به عقايد نظّام دسترسى پيدا نكرديم. ب: علامه حلى متوفاى 726 ، علامه شيخ حرالعاملى متوفاى 1104 و قاضى نورالله التسترى المستشهد 1019 مسأله به آتش زدن خانه را از واقدى ـ محمدبن عمربن الواقد ـ متوفاى 206 نقل مى كنندالبته ايشان نگفته اند اين مطلب در از كتب واقدى است. ج: همچنين علامه حلّى و شيخ حرالعاملى و قاضى نورالله تسترى از كتاب غرر ابن خذابه نيز همين مطلب را نقل مى كنند.
ولى متأسفانه نتوانستيم به چنين كتابى دست پيدا كنيم. د: على بن يونس عاملى متوفاى 877 از بلاذرى نقل مى كند كه عمر حضرت فاطمه (س) را بين در و ديوار قرار داد به گونه محسن بر اثر ضربه از بين رفت.(4)
ولى ما اين مطلب را در انساب الاشراف چاپهاى فعلى نيافتيم. هـ: حافظ گنجى شافعى متوفاى 658 و رشيدالدين ابن شهر آشوب متوفاى 588 از معارف ابن قتيبه نقل مى كنند كه محسن اثر ضربه قنفذ درگذشت.
در صورتى كه در المعارف چاپهاى فعلى چيزى در اين موضوع ديده نمى شود.
( مرحوم علامه امينى (ره) در الغدير جلد 2 صفحه 65 با ذكر نمونه اى تحريف در نسخه هاى المعارف را اثبات كرده اند.)
پس از بيان اين نكته اينك با رعايت ترتيب تاريخى به آوردن برخى از منابع و مدارك اهل سنت كه به آنها دسترسى داشته ايم پردازيم.
1 ـعبدالله بن محمد بن ابى شيبه متوفاى 235 در المصنف فى الاحاديث و الآثار از زيدبن اسلم از پدرش نقل مى كند :
« وقتى كه براى ابوبكر پس از رحلت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) بيعت گرفته شد على (عليه السلام) و زبير به خانه فاطمه (س)
تردد داشتند و در امورشان با هم مشورت مى كردند هنگامى كه اين خبر به عمر رسيد بر فاطمه وارد شد و گفت اى دختر رسول خدا
به خدا قسم كسى از مردم نزد من محبوبتراز پدرت نبوده و اكنون كسى از مردم محبوبتر از شما نيست ولى به خدا قسم اين مانع
نمى شود اگر بار ديگر اين گروه در اينجا جمع شوند دستور دهم خانه را با آنان بسوزانند وقتى كه عمر خارج شد فاطمه نزد آنان رفت و
گفت كه عمر نزد من آمد و سوگند ياد كرد كه اگر دوباره برگرديد خانه را با شما بسوزاند به خدا قسم او به سوگندش عمل مى كند
پس اينجا را ترك كنيد ، آنها خانه را ترك كردند و ديگر بر نگشتند تا اينكه با ابوبكر بيعت كردند.(5)»
2 ـ احمد بن يحيى معروف به بلاذرى متوفّاى سنه 279 مى نويسد:
ابوبكر به سراغ على(عليه السلام) براى بيعت فرستاد، و على امتناع نمود پس عمر آمد و با او شعله اى از آتش بود، و فاطمه(س)
در درِحجره با او روبرو مى شود و مى گويد: اى پسر خطاب آيا آمدى خانه ام را بسوزانى؟ گفت: آرى، چون اين مهمترين چيزى است
كه پدر تو آورده است...
3 ـامام المورّخين محمّد بن جرير طبرى متوفاى سنه 310 در تاريخ معروفش چنين مى نويسد:
اتى عُمر بن الخطّاب منزل على وفيه طلحة و الزبير و رجال من المهاجرين فقال: «واللّهِ لاَُحْرِقَنَّ عَلَيْكُمْ او لَتخْرجُنَّ اِلى الْبَيعة».
عمر به منزل على آمد و در آن خانه طلحه و زبير و جمعى از مهاجرين بودند عمر گفت:
«به خدا قسم يا خانه را بر شما آتش مى زنم و يا اينكه بيرون مى آييد و بيعت مى كنيد».
طبرى در روايت ديگرى از خليفه دوّم نقل مى كند كه پس از رحلت پيامبر، على و زبير و يارانشان از بيعت خوددارى كردند و همه انصار
نيز امتناع ورزيدند ولى همه مهاجرين براى تعيين خليفه نزد ابوبكر اجتماع كردند.(6)
(وى بيان نمى كند كه از مخالفين چگونه بيعت گرفته اند).
ايشان همچنين از سيف بن عمر نقل مى كند كه: «كسى از بيعت با ابوبكر امتناع نكرد مگر مرتّد و يا كسى كه نزديك بود مرتّد شود،
و كسى از مهاجرين از بيعت با ابوبكر خوددارى نكرد».
و همچنين از سيف بن عمر نقل مى كند كه:
«على در خانه اش نشسته بود و به او خبر رسيد كه ابوبكر در مسجد براى بيعت نشسته است، على با عجله اى كه داشت تنها با
پيراهن تنش بدون ازار و ردا وارد مسجد شد تا مبادا در امر بيعت تأخيرى داشته باشد و سپس بيعت كرد و كنار ابوبكر نشست و كسى
را فرستاد تا لباس او را از خانه بياورند».
در حالى كه او در نقل ديگر از زهرى آورده است كه على و بنى هاشم (همگى اشان) تا شش ماه (رحلت فاطمه زهرا«س» ) با ابوبكر
بيعت نكردند.
طبرى بدون اينكه براى اين روايات متناقض چاره اى بينديشد به مطالب بعدى منتقل مى شود.
4 ـ ابن عبدربّه مؤلف العقد الفريد متوفّاى سنه 328 مى نويسد:
امّا على و عباس بن عبدالمطلب و زبير در خانه فاطمه نشستند تا اينكه ابوبكر عمر بن الخطاب را به سوى آنها فرستاد كه ايشان را از
خانه فاطمه بيرون كند و به عمر گفت كه اگر از بيرون آمدن امتناع كردند با آنها قتال كن پس عمر با آتش به در خانه فاطمه آمد تا خانه را
همراه با آنها بسوزاند كه فاطمه با عمر روبرو مى شود و مى گويد: اى پسر خطاب آيا آمده اى كه خانه مرا بسوزانى؟ گفت: آرى مگر آنكه
داخل بشويد در چيزى كه امّت داخل شدند... .
ابن عبدربّه چيزى برخلاف آن نقل نمى كند. دكتر سيد جعفر شهيدى پس از نقل عباراتى از بلاذرى و ابن عبدربه مى گويد:
اكنون كه مشغول نوشتن اين داستان هستم كتاب ابن عبدربّه اندلسى (عِقد الفريد) و انساب الاشراف بلاذرى را در پيش چشم دارم،
داستان را چنانكه نوشته شد از آن دو كتاب نقل مى كنم، بسيار بعيد و بلكه ناممكن مى نمايد چنين داستانى را بدين صورت هواخواهان
شيعه يا دسته هاى سياسى موافق آنان ساخته باشند، چه دوستداران شيعه در سده هاى نخستين اسلام نيرويى نداشته و در اقلّيت
بسر مى برده اند، چنانكه مى بينيم اين گزارش در سندهاى مغرب اسلامى هم منعكس شده است، بدين ترتيب احتمال جعل در آن
نمى رود. در كتابهاى ديگر نيز مطالبى از همين دست، ملايم تر يا سخت تر، ديده مى شود.
در اين جا قبل از پرداختن به ساير منابع اهل سنّت به نقل كلام مورّخ معروف مسعودى مى پردازيم گر چه بسيارى او را شيعه مى دانند
ولى چون اهل سنّت كتابش را معتبر مى شمرند به نقل اقوال او مى پردازيم.
"و پسنديده نيست كه از پشت خانهها به آنها داخل شويد، ولى پسنديده راه كسانى است كه پروا مىكنند و از درها به خانهها درآييد و از خدا بترسيد تا رستگار شويد" طبرسي در احتجاج از أصبغ بن نباتة، نقل میکند که نزد أميرالمؤمنين (عليه السلام) نشسته بودم که ابن الكواء وارد شد. عرض کرد:
فرمودند: "نحن البيوت التي أمر الله بها أن تؤتى من أبوابها، نحن باب الله و بيوته التي يؤتى منها، فمن تابعنا و أقر بولايتنا فقد أتى البيوت من أبوابها، و من خالفنا و فضل علينا غيرنا فقد أتى البيوت من ظهورها"
"ما آن خانه هایی هستیم که خداوند امر کرده تا از درهایشان وارد شوند، ما درهای خداوند هستیم و خانه هایی که باید مردم وارد آن شوند. پس هرکس از ما پیروی کند و به ولایت ما اقرار کند ، همانا از درهای این خانه ها وارد شده است. و هرکس مخالف ما باشد و دیگران را بر ما مقدم کند پس از غیر درها وارد خانه شده است."
و روایات متعدد دیگری که من فقط اصل متن هاشونو آخر مطلب آوردم.
حال سوال اینه که:
خانه ای به این عظمت ؛ که مردم باید با احترام و اجازه از درب به اون وارد بشوند، چرا با این وحشیگیری مورد هجوم واقع شد؟!!! ...
اسناد تکمیلی محمد بن الحسن الصفار: عن أحمد بن محمد، عن أحمد بن محمد بن أبي نصر، عن محمد بن حمران، عن أسود بن سعيد، قال: كنت عند أبي جعفر (عليه السلام)، فأنشأ يقول ابتداء من غير أن أسأله: "نحن حجة الله، و نحن باب الله، و نحن لسان الله، و نحن وجه الله، و نحن عين الله [في خلقه]، و نحن ولاة أمر الله في عباده". العياشي: عن سعد، عن أبي جعفر (عليه السلام)، قال: سألته عن هذه الآية: "وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقى وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوابِها" فقال: "آل محمد (صلى الله عليه و آله) أبواب الله و سبيله، و الدعاة إلى الجنة، و القادة إليها، و الأدلاء عليها إلى يوم القيامة". عن جابر بن يزيد، عن أبي جعفر (عليه السلام)، في قوله: وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِها الآية. قال: "يعني أن يأتي الأمور عن وجهها، في أي الأمور كان". و عنه، قال: و روى سعيد بن منخل، في حديث له رفعه، قال: "البيوت الأئمة (عليهم السلام)، و الأبواب أبوابها". عن جابر، عن أبي جعفر (عليه السلام): "وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوابِها" قال: "ائتوا الأمور من وجهها". أبو علي الطبرسي: كان المحرمون لا يدخلون بيوتهم من أبوابها، و لكن كانوا ينقبون في ظهور بيوتهم- أي في مؤخرها- نقبا يدخلون و يخرجون منه، فنهوا عن التدين بذلك. قال: و رواه أبو الجارود عن أبي جعفر (عليه السلام). و عنه، قال: و قال أبو جعفر (عليه السلام): "آل محمد أبواب الله و سبله، و الدعاة إلى الجنة، و القادة إليها، و الأدلاء عليها إلى يوم القيامة". علي بن إبراهيم، قال: نزلت في أمير المؤمنين (عليه السلام) لقول رسول الله (صلى الله عليه و آله): "أنا مدينة العلم، و علي بابها و لا تأتوا المدينة إلا من بابها". سعد بن عبد الله: عن محمد بن الحسين بن أبي الخطاب، عن موسى بن سعدان، عن عبد الله بن القاسم الحضرمي، عن بعض أصحابه، عن ظريف، عن أبي جعفر (عليه السلام)، قال: قال: "من أتى آل محمد (صلوات الله عليهم) أتى عينا صافية، تجري بعلم الله، ليس لها نفاد و لا انقطاع، ذلك بأن الله لو شاء لأراهم شخصه حتى يأتوه من بابه، و لكن جعل آل محمد (صلوات الله عليهم) أبوابه التي يؤتى منها، و ذلك قوله عز و جل: وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقى وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوابِها".
چالش ها [External Link Removed for Guests] http://chaleshha.blogfa.com
هر کجا سبز است نام فاطمه (س) است
این سیادت از مقام فاطمه (س) است
ناز آن اشکی که زهرا (س) باور است
وای بر چشمی که بی زهرا (س) تر است
5 ـ ابوالحسن على بن الحسين المسعودى متوفاى سنه 346 در مروج الذهب مىنويسد كه :
بن زبير براى برادرش ـ عبدالله بن زبير ـ در ماجراى بين او با بنى هاشم و محمد حنيفه و محاصره نمودنشان در شعب و جمع آورى
براى سوزاندن آنها عذر مى آورد و مى گفت: او مى خواست بدينوسيله آنها را بترساند تا در بيعت و اطاعت او درآيند;
كه آنها ـ بنى هاشم ـ پيش از اين نيز از بيعت امتناع ورزيده بودند.
مى گويد: اين (امتناع آنها در گذشته) جاى ذكرش اين جا نيست و ما اين خبر را در كتابى به نام حدائق الاذهان كه در مناقب و
اهل بيت تأليف نموديم، آورده ايم.
ابن ابى الحديد شارح نهج البلاغه در نقل از مسعودى اين داستان را روشن تر ذكر مى كند، و ايشان عذر عروة بن زبير از برادرش
ّه بن زبير را چنين مى نويسد:
او خواست كه وحدت كلمه از بين نرود و مسلمين اختلاف نكنند و بنى هاشم در بيعت آيند، تا وحدت كلمه حاصل شود.
عمر بن خطاب چنين عمل كرد با بنى هاشم، هنگامى كه از بيعت با ابوبكر خوددارى كردند;
عمر هيزم فراهم نمود تا خانه را با اهل آن بسوزاند.
معلوم نيست آيا چيزى در نقل ابن ابى الحديد افزوده شده است، و يا اينكه از تاريخ مسعودى در چاپهاى بعدى چيزى را حذف كرده اند؟
6 ـ ابن عبدالبرالنمرى القرطبى متوفّاى سنه 463 در الاستيعاب فى معرفة الاصحاب مى گويد:
هنگامى كه با ابوبكر بيعت شد على و زبير بر فاطمه (س) وارد شدند و دركارشان با او مشورت كردند، آنان به همديگر مراجعهمى نمودند.
اين خبر به عمر رسيد و عمر بر فاطمه وارد شد و گفت اى دختر رسول خدا هيچ كس محبوبتر از پدرت در نزد من نيست و بعد از او
كسى محبوبتر از شما نزد من نيست. به من خبر رسيد كه اين عدّه بر تو وارد مى شوند و اگر دوباره به من خبر برسد چنين و
چنان مى كنم.
سپس وى خارج شد، و فاطمه بر آنها وارد شد و گفت كه عمر نزد من آمد و قسم خورد كه اگر دوباره نزد من برگرديد چنين و
مى كند و به خدا قسم كه وى به گفته خود عمل مى كند پس در كارتان بنگريد و ديگر به اينجا برنگرديد... .
مؤلف چيزى در جهت خلاف آن نقل نمى كند.
البته مؤلف براى حفظ آبروى خليفه به جاى « لاَُحْرِقَنَّ عَلَيْكُمْ اَولَتخْرُجُنَّ اِلى الْبَيْعَة» (7) « لاَاَفعَلّنَ وَ لَأَ فْعَلَّنَ » آورده است.
7 ـ عمادالدين اسماعيل بن على ابو الفداء(8) مؤلف كتاب المختصر فى اخبار البشر متوفّاى سنه 732 مى نويسد:
سپس ابوبكر عمر بن الخطاب را به سوى على و افرادى كه با او بودند فرستاد تا آنها را از خانه فاطمه بيرون كند، و به او گفت اگر از
آمدن امتناع ورزيدند با آنها جنگ كن، سپس عمر با مقدارى آتش براى سوزاندن خانه به سوى آنها رفت و فاطمه با او روبرو شد و گفت
اى پسر خطاب كجا مى روى، آيا آمدى خانه مرا بسوزانى؟ گفت: آرى، مگر آنكه درآئيد در چيزى كه همه امّت درآمدند.
مؤلف روايتى بر خلاف آن نقل نمى كند.
در مورد عدم انعكاس اين قضيّه در « الكامل فى التاريخ » از ابن اثير; و البداية و النهاية از ابن كثير; و تاريخ المبتداء والخبر از ابن خلدون
نكته اى است كه در تحت عنوان پاسخ به يك سؤال به آن اشاره خواهيم كرد.
8 ـ علامه محمد بن محمد بن شحنه متوفاى 815 در اين مورد مى نويسد:
«سپس عمر به در خانه على آمد تا خانه را با اهل آن بسوزاند ناگاه با فاطمه(س) مواجه گرديد عمر گفت مگر درآييد در چيزى كه همه
درآمدند. »
در بيشتر اين عبارات چنانچه ملاحظه مى كنيد ابوبكر به عمر گفت در صورت امتناع متحصّنين از بيرون آمدن با آنها بجنگد. و عمر با پاره
آتش براى سوزاندن خانه به سوى آنها رفت و سوگند ياد كرد كه در صورت بيرون نيآمدن خانه را با اهلش بسوزاند.
9 ـ ابن ابى الحديد معتزلى شارح نهج البلاغة، متوفّاى 656 از احمد بن عبدالعزيز الجوهرى مؤلف كتاب «السقيفه»
نقل مى كند:
وقتى كه با ابوبكر بيعت شد، زبير و مقداد با جماعتى از مردم پيش على به خانه فاطمه رفت و آمد مى كردند و در امورشان باهم
مشورت مى نمودند و عمر بر فاطمه سلام الله عليها وارد شد و گفت:
اى دختر رسول خدا كسى از مردم پيش من محبوبتر از رسول خدا نبوده و اكنون كسى از مردم نزد من محبوبتر از شما نيست ولى
قسم به خدا اين مانع نمى شود كه دستور دهم اين خانه را همراه اين گروه آتش زنند، وقتى كه عمر برگشت فاطمه نزد آنها رفت و
گفت كه عمر نزد من آمد و قسم ياد كرد كه اگر دوباره برگرديد خانه را با شمابسوزاند وبه خدا قسم او به سوگندش عمل مى كند
پس اينجا را ترك كنيد آنها ديگر برنگشتند و با ابوبكر بيعت كردند.
ابن ابى الحديد درباره جوهرى مى گويد، او از رجال حديث و از ثقات مورد اعتماد است.
در نقل ديگر ابوبكر جوهرى از عمر بن شبّه و ... نقل مى كند كه عمر به خانه فاطمه (س) آمد و گفت: وَالَّذى نَفْسى بِيَدِه لَتَخْرُجُّنَ اِلى الْبَيْعَةِ اَوْ لاَُحْرِقَنَّ الْبَيْت عَلَيْكُمْ.
همچنين ابوبكر جوهرى مؤلف كتاب السقيفه در روايت ديگر نقل مى كند كه :
سعدبن ابى وقّاص و مقداد بن اسود نيز در خانه فاطمه با آنان ـكه در روايت سابق نامشان آمد يعنى اميرالمؤمنين على (عليه السلام)
و زبير و گروهى از بنى هاشم ـ اجتماع كرده بودند تا با على (عليه السلام)بيعت كنند، پس عمر به سوى آنها آمد تا خانه را با آنها
بسوزاند.
ايشان اين مطالب را در ذيل خطبه شصت و شش نهج البلاغه نيز ذكر مى كند.
اين اظهارات هم عقيده ابن ابى الحديد در اين قضيه است و هم نظر ابوبكر جوهرى كه از او نقل كرده است.
10 ـ مؤلّف كنزالعّمال متوفّاى 975 از اسلم نقل مى كند كه:
عمر بر فاطمه سلام الله عليها وارد شد و ... و گفت به خدا قسم احترام تو نزد من مانع نمى شود كه امر كنم گروهى را كه نزد تو
اجتماع كردند با خانه بسوزانند ،
و بعد روايت را مثل نقل ابن ابى الحديد از جوهرى به پايان مى برد.
از ميان نويسندگان معاصر اهل سنّت بعضى ها به اين حقيقت تلخ اشاره كرده اند گرچه اكثر آنها مى كوشند كه اين مطالب را در
آثارشان ذكر نكنند و تلاش مى كنند كه خلافت خلفاء را با شكل حكومت مردم بر مردم و يا اصل مشاوره توجيه كنند.
بديهى است كه ريختن مأموران خلافت به خانه مخالفين و تهديد به آتش زدن و كشاندن متحصّنان به مسجد و وادار نمودن آنها به
بيعت و كتك زدن و اهانت كردن و تهديد به قتل، مخالف با روح دموكراسى است، از اين جهت اينها را در آثار و تأليفاتشان ذكر نمى كنند.
ولى با اين همه برخى از ايشان نتوانستند از ديدن حقيقت چشم بپوشند، و خلاف آن را بنويسند.
اينك ما سخنان بعضى از آنان را در اين مسأله ذكر مى كنيم.
ولى جاى تأسّف است كه برخى از نويسندگان و شعراى اهل سنّت آن را به عنوان مفاخر خليفه دوّم مى شمارند.
شاعر معروف معاصر محمد حافظ ابراهيم مصرى كه در سال 1351 هـ.ق درگذشته است در قصيده عمريّه خود به مدح خليفه دوّم
برخاسته و او را به جهت اين عمل ستوده است. و قولة لعلىّ قالَها عُمرُاكرِمْ بسامِعها اَعْظِم بملْقيها
حَرَّقتُ دارك لااُبْقى عليك بها ان لم تُبايْع وَبِنْتُ المصطفى فيها
ماكان غَيْرُ اَبى حَفْص يَفُوهُ بها اَمامَ فارسِ عدنان وَحاميها
به ياد بيآور سخنى را كه عمر به على گفت: چه ارجمند شنونده اى و چه بزرگ گوينده اى!
وى گفت: اگر بيعت نكنى خانه تو را مى سوزانم و اجازه نمى دهم در آنجا بمانى هرچند دختر پيامبر برگزيده خدا در آن باشد.
اين سخن را جز عمر كس ديگر نمى توانست بگويد آن هم در برابر شهسوار دودمان عدنان و پشتيبان آن .
آيا سوزاندن خانه دختر رسول خدا به منظور اخذ آراء بيشتر براى ابوبكر از افتخارات شمرده مى شود كه اين شاعر آن را از مفاخر خليفه
دوّم مى شمارد؟
شارح قصيده عمريه «دمياطى» در شرح بيت دوّم مى گويد:
اينكه دختر پيامبر برگزيده خدا در اين خانه جاى دارد على را از گزند عمر بركنار نميدارد.
و سپس روايت ابن جرير طبرى:
آمدن عمر به در خانه فاطمه و جمله معروفش وَاللّهِ لاَُحْرِقَنَّ عَلَيْكُمْ اَولَتَخْرُجُنَّ الى البيعة و ... را ذكر مى كند.
پس در مورد مسأله اوّل يعنى آمدن مأمورين خلافت به در خانه اميرالمؤمنين و تهديد كردن آنها به سوزاندن خانه و قسم ياد كردن و
امور ديگر، از نظر مدارك اهل سنّت شكّى باقى نمى ماند گرچه بعضى ها با ذكر روايات متناقض مى كوشند كه قضيّه را لوث كنند و
خوانندگان را در شك و ترديد بين روايات متناقض قرار مى دهند ولى برخى ديگر قضيّه را به صورت قطعى ذكر كرده اند و سپس در مقام
توجيه عمل خليفه برآمده اند.
* * *
در مدارك و منابعى كه ذكر كرديم هيچ سخنى از ابن قتيبه دينورى و كتاب منسوب به او الامامة و السياسة نيست تا گاهى ايراد گرفته
شود كه استناد اين كتاب به او تمام نيست و گاهى نيز بگويند:
تأثير عقايد شيعه هاشمى علوى و عباسى در بيشتر روايات الامامة و السياسة آشكارا به چشم مى خورد و به احتمال اين روايات نتيجه
تضّاد و رقابتى است كه پس از خلفاى راشدين ميان امويان و هاشميان پديد آمده است و گرنه فاطمه س و على (عليه السلام)
با ايمان تر و منزّه تر و خردمندتر از آن بوده اند كه برخلاف مصالح مسلمانان بپا خيزند و عمر بزرگتر و خوددارتر از آن است كه به سوزاندن
انعكاس اين مسأله در كتب دانشمندان شيعه
از نظر مدارك و منابع شيعه چنانچه خواهد آمد، مراحل بعدى اين مسأله ـ يعنى: ريختن به خانه و بردن حضرت (عليه السلام) با وضع نامطلوب و جسارت آميز و آسيب رساندن به حضرت فاطمه (س) ـ به خوبى اثبات مى شود، و قهراً اول را نيز دربرخواهد داشت و نيازى به ذكر آنها در اينجا نيست.
* * *
ولى بعضى از مدارك شيعى در احتجاج با اهل سنّت تنها به ذكر مرحله اول كه مورد قبول آنان است اكتفاء كرده اند، و ما براى از طولانى شدن مقاله تنها به فهرست اين منابع و ذكر آدرس اكتفاء مى كنيم. 1 ـ كتاب الجمل، از شيخ مفيد، متوفّاى سنه 413، ص 117 . 2 ـ امالى، از شيخ مفيد، مجلس ششم، ص 30. 3 ـ الشافى ، سيد مرتضى ، جلد 4 صفحه 119 4 ـ تقريب المعارف فى الكلام ، شيخ تقى الدين ابى الصلاح حلبى متوفاى 447 صفحه 167 . 5 ـ تلخيص الشافى از شيخ الطائفه ابى جعفر طوسى، متوفّاى 460، ج3، ص76. 6 ـ در المسترشد از محمدبن جرير طبرى امامى ، معاصر شيخ طوسى در صفحه 373 و همچنين صفحه 378 از واقدى اين مطلب نقل شده است. 7 ـ الطرائف فى معرفة مذاهب الطوائف، از على بن جعفربن موسى بن طاووس، ص 66 ( روايت طبرى و ابن عبدربّه و واقدى و ابن جبير و ... را نقل نموده است. ) 8 ـ نهج الحق و كشف الصدق، از ابن مطهّر حلّى، متوفّاى سنه 726، ص 270. 9 ـ در نفحات اللاهوت محقق كركى متوفاى 940 صفحه 78 مسأله حاضر كردن آتش براى سوزاندن خانه آمده است. 10 ـ محدّث بزرگ و مؤلف وسائل الشيعه محمّد بن حسن الحرّ العاملى در اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج 4، ص 281 ( روايت آمدن عمر و تهديد به احراق را از قول سيّد از طرائف، در تحت شماره هاى 49 و 50 و 51 و 52 نقل نموده و آن را تلّقى به قبول كرده است. ) 11 ـ بحارالانوار، از علاّمه مجلسى، ج 43، ص 170. 12 ـ حق اليقين فى معرفة اصول الدين، سيّد عبدالله شبّر متوفّاى 1242 ص187. 13 ـ الفصول المهمّه، از امام سيد شرف الدين الموسوى، ص 42. 14 ـ الغدير، از علامه شيخ عبدالحسين امينى، ج 7، ص 77 تا 86 و ج 3، ص 103 با استناد از مدارك اهل سنّت. 15 ـ زندگانى حضرت فاطمه (س)، از دكتر سيد جعفر شهيدى، ص 109. 16 ـ دائرة المعارف بزرگ اسلامى، ج 5، ص 230 در ترجمه ابوبكر، مقاله آقاى هادى عالم زاده.
