[HIGHLIGHT=#92d050]مرگ مغزى و پيوند اعضاء از ديدگاه فقه و حقوق
[HIGHLIGHT=#ffff00]استفتائات مراجع در مرگ مغزى
با عرض سلام و ادب خدمت دوستان خوبم در خانواده اعتقادات
در این تاپیک انشالله نظر 13 تن از مراجع عالیقدر تقلید را پیرامون مساله مرگ مغزی و اهداء عضو به اطلاع دوستان می رسانیم.
به امید سلامتی تمام بیماران مخصوصا شیعیان
1. امام خمينى
سئوال : امروز در دنيا مسئله مرگ مغزى پذيرفته شده است و در صورتى كه در فردى با كمك معاينات و آزمايشات مخصوصى مرگ مغز مسلم شود زندگى او خاتمه يافته تلقى مى شود و ادامه موقت زندگى نباتى چنين فردى به كمك دستگاه تنفس مصنوعى و داروها ميسر است و از اعضايى نظير قلب و كبد اين افراد براى پيوند به بيماران و نجات جان آنان استفاده مى شود. لطفاً نظر مبارك را در مورد انجام چنين اعمال جراحى و برداشتن اعضاى افراد با مرگ مسلم مغزى بيان فرماييد.
جواب : بر فرض مذكور چنان چه حيات انسان ديگرى متوقف بر اين باشد, با اجازه صاحب قلب يا كبد و امثال آن جايز است.(1)
سئوال : اگر ميّتى مشكوك باشد كه مسلم است يا كافر و راهى براى حكم به اسلام او نباشد, تشريح آن جايز است يا خير؟
جواب :مانع ندارد.
سئوال : من يك شوهرى دارم كه بينايى خود را از دست داده است, آيا مى توانم يك چشم خودم را به او تقديم كنم؟ زيرا او دوست دارد در اين انقلاب بزرگ نقشى داشته باشد و در راه انقلاب كوشش نمايد.
جواب :در فرض مرقوم جايز نيست.
سئوال : آيا برداشتن چشم از افراد متوفاى مجهول الهويّه كه در كشور اسلامى در ميان سردخانه هاى بيمارستان مدتى نگه دارى مى شوند و بازماندگان و اقوام آن ها به سراغ اجساد نمى آيند و پيوند زدن (قرنيه) قسمتى از چشم آن ها با چشم بيمارانى كه نياز به اين نوع عمل جراحى دارند اشكال دارد يا خير؟
جواب :اگر كفر او احراز نشده جايز نيست.
سئوال : معمول است اشخاصى كه كليه ها يا ساير اعضاى آن ها فاسد مى شود, ديگرى, آن عضو از بدن خود را به آن شخص اعطا مى كند, آيا شرعاً شخص مى تواند يك كليه يا يك چشم يا عضو ديگرى را كه دو تا هست به ديگرى اعطا نمايد يا خير؟
جواب :اگر حيات ديگرى منوط به آن باشد و خطر جانى متوجه اعطا كننده نشود اشكال ندارد.
سئوال : نظر به نياز بيماران به پيوند اعضا, به خصوص كليه, نظر حضرت عالى چيست؟
جواب :اگر بيمار در خطر جانى باشد پيوند براى حفظ جان مسلمان مانع ندارد و تا از بدن غيرمسلمان ممكن است عضو مورد نياز برداشته شود, از مسلمان جايز نيست.
سئوال : جراحى غددى كه در بدن مى باشد و ضررى هم ندارد شرعاً چگونه است؟ جراحى بينى و يا گوش جهت زيبايى شرعاً چه حكمى دارد؟
جواب :مانع ندارد.
سئوال : قطع عضوى از ميّت جهت پيوند عضو به شخصى زنده در صورتى كه ميّت مسلمان باشد جايز نيست, مگر اين كه حيات شخص زنده متوقف بر آن باشد و امّا اگر حيات عضو او متوقف بر پيوند باشد ظاهراً جايز نمى باشد, پس اگر آن را قطع كند گناه كرده و بر او ديه مى باشد. اين در صورتى است كه قطع آن را اذن ندهد و اما اگر در آن اذن دهد در جواز آن اشكال است, ليكن بعد از اجازه ديه بر او نيست, اگر چه قائل به حرمت آن شويم و اگر ميّت اذن نداده باشد, آيا اولياى او حق دارند اجازه برداشت عضو بدهند يا نه؟ ظاهر آن است كه چنين حقى ندارند, پس اگر به اذن اولياى ميت عضو او را قطع كند معصيت كرده و بر او ديه مى باشد.
جواب : قطع عضو ميّت غيرمسلمان براى پيوند زدن مانعى ندارد, ليكن بعد از آن, اشكال در نجاست آن واقع مى شود و اين كه ميته است و نماز در آن صحيح نيست و ممكن است گفته شود در جايى كه حيات در آن حلول نمايد از عضويت ميت خارج مى شود و عضو زنده مى گردد, پس پاك و زنده مى شود و نماز در آن صحيح است, و هم چنين اگر عضوى از حيوان قطع شود ولو نجس العين باشد و پيوند شود, پس به حيات مسلمان زنده مى شود.
سئوال : اگر به جواز قطع و پيوند با اذن صاحب عضو در زمان حياتش قائل شويم ظاهر آن است كه بيع آن جايزمى باشد تا بعد از مرگش از آن استفاده شود, و اگر به جواز اذن اولياى ميت قائل شويم نيز جواز فروش آن جهت استفاده از آن بعيد نيست. در اين صورت بايد ثمن را براى خود ميّت خرج كرد و با آن يا دين او را ادا كرد و يا از طرف ميت در خيرات مصرف كرد و وارث حقى در آن ندارد.
جواب : اگر حفظ جان مسلمانى موقوف باشد بر پيوند عضوى از اعضاى ميّت مسلمانى, جايز است قطع آن عضو و پيوند آن و بعيد نيست ديه داشته باشد و آيا ديه بر قطع كننده است يا بر مريض محل اشكال است, لكن طبيب مى تواند با مريض قرار دهد كه او ديه را بدهد و اگر حفظ عضوى از مسلمان موقوف باشد بر قطع عضو ميت در اين صورت بعيد نيست جايز نباشد و اگر قطع كند ديه دارد, لكن اگر ميت در حال زندگى اجازه داد ظاهراً ديه ندارد, لكن جواز شرعى آن محل اشكال است و اگر خود او اجازه نداد, اولياى او بعد از مرگش نمى توانند اجازه بدهند و ديه از قطع كننده ساقط نمى شود و معصيت كار است.
سئوال : قطع عضو ميّت غيرمسلمان براى پيوند, حرام نيست و ديه ندارد, لكن اگر پيوند كرد اشكال در نجاست آن و ميته بودن آن براى نماز واقع مى شود, اگر ميته انسانى در نماز اشكال داشته باشد. بنابراين اشكال در ميته مسلمان نيز هست و اشكال نجاست اگر قبل از غسل قطع نمايند نيز هست, لكن مى توان گفت كه اگر عضو ميت پس از پيوند حيات پيدا كند از عضويت ميّت مى افتد و به عضويت زنده در مى آيد و نجس و ميته نيست, بلكه اگر عضو حيوان نجس العين نيز پيوند شود و زنده به حيات انسان شود از عضويت حيوان خارج و به عضويت انسان در مى آيد.
جواب : اگر قطع عضو را بعد از مردن جايز دانستيم, بعيد نيست كه در حال حيات فروش آن جايز باشد و انسان بتواند اعضاى خودش را براى پيوند بفروشد در مواردى كه قطع جايز است, بلكه جواز فروش تمام جسم براى تشريح در موردى كه جايز است, خيلى بعيد نيست, اگر چه بى اشكال نيست, لكن گرفتن مبلغى براى اجازه دادن در مورد جواز مانع ندارد.(2)
پاورقی-----------
(1)در اين قسمت سؤال ها با علامت *, جواب ها با علامت n و مسئله ها با علامت o مشخص شده اند.
(2)مجله طب و تزكيه, شماره 8, تابستان 1372, ص91.
