حضرت فاطمه معصومه (س)دخت گرامي امام موسي کاظم (ع)و خواهر امام رضا (ع) و عمه امام جواد
(ع) است و از بانوان والا مقام و نمونه تاريخ اسلام محسوب مي شود.
وي دراول ذيقعده سال 173 ق (به روايتي سال 183ق ) در مدينه منوره چشم به جهان گشود.
مادر پارساي وي نجمه و به روايتي خيزران نام داشت. او بزرگترين دختر امام هفتم (ع) و برجسته ترين آنها بود. دانشمند فرزانه حاج شيخ عباس قمي در اين باره مي
نويسد:افضل آنها سيده جليله معظمهء فاطمه بنت امام موسي (ع) معروف به معصومه است. نام اوفاطمهو مشهور ترين لقب ايشان معصومهاست.
اين لقب را امام هشتم (ع) به وي عطا فرمود اگر چه روزگار با حبس هاي پي در پي و شهادت زود هنگام امام هشتم (ع) از همان اوان کودکي مهر و محبت پدرانه را
از اين بانوي فرزانه دريغ نمود. ليکن دستان نوازشگر برادر بزرگوارش نگذاشت غبار غم بر آيينه دل او بنشيند آن حضرت (ع) از دوران کودکي به برادر بزرگوارش سخت
انس گرفت و در دامن پر مهر وي پرورش يافت و از کشتزار دانش ، حکمت، عصمت و عفاف امامتش خوشه ها چيد. القاب متعددي همچون
طاهره ، عابده، رضيه، تقيه، عالمه، محدثه، حميده، و رشيده گوشه اي از فضيلتها و سجاياي اخلاقي آن بانوي گرامي را بازگو مي کند. روزي
گروهي از شيعيان از راه دور به ديدار امام موسي بن جعفر (ع) آمدند ولي ايشان به مسافرت رفته بود. آنان پرسشهايي داشتند که آن را نوشته و به دست بانو
معصومه (س) دادند. حضرت پاسخ آن پرسشها را نوشته فرداي آنروز به آنان رساند. آن گروه هنگام بازگشت در بين راه با امام کاظم (ع) برخورد کردند و ماجرا را شرح
دادند. امام فرمود: پاسخها را به من نشان دهيد. وقتي پاسخها را ديدند فرمودند:ابوها فداها. يعني پدرش به قربان چنين دختري!
در پي عزيمت اجباري حضرت رضا (ع) از مدينه به مرودر سال200 قو يک سال بي خبري؟
خاندان پيامبر (ص) از وي اين بانوي گرامي تاب دوري نياورد و براي آگاهي از حال برادر سختي سفر را به جان خريد و در سال 201 ق از مدينه به قصد مرو راهي ايران شد . از چگونگي اين سفر و همراهان وي اطلاع دقيقي در دست نيست. اما نوشته اند چون به ساوه رسيدسخت بيمار شدو از همراهان خواست وي را به قم برسانند.
هنگامي که خبر آمدن ايشان به خاندان سعد اشعري رسيد تصميم گرفتند به پيشواز آن حضرت بروند ولي يکي از آنان به نام موسي بن خزرج بر ديگران پيشي گرفت و شبانه به استقبال وي شتافت. پس از شرفيابي مهار ناقه آن حضرت را گرفت و به سوي قم حرکت داد.
علامه مجلسي از تاريخ قديم (تأليف فاضل دانشمند حسن بن محمد که در سال 378 ق نوشته شده)نقل مي کند که گفت: قول صحيح تر اين است : هنگامي که خبر ورود حضرت معصومه (س) به ساوه و خبر بيماري او به آل سعد (شيعيان عرب اشعري)رسيد آل سعد به اتفاق تصميم گرفتند به ساوه بروند و آن حضرت را دعوت کرده و به قم بياورند. در ميان آنها موسي بن خزرج بن سعد اشعري وقتي که به کاروان حضرت معصومه (س) رسيد مهار شتر او را (که آن حضرت در اين هنگام در ميان محمل سوار بر شتر بود) گرفت و او را به قم آورد و در خانه خود مهمان نمود . حضرت معصومه (س) شانزده يا هفده روز در خانه موسي بستري بود تا از دنيا رفت.
نظر به اين که حضرت معصومه (س) دهم يا دوازدهم ربيع الثاني از دنيا رفت و شانزده روز در قم زيست نتيجه مي گيريم که ورود آن حضرت به قم تقريباً در روز 23 ربيع الاول سال 201 قمريبوده است. مردم قم که اکثريت قاطع آنها شيعه بودند از ورود حضرت معصومه (س) به قم بسيار شادمان شدند.
در اين چند روزي که حضرت معصومه (س) در قم بوداز فراق برادر مي گريست و بسيار غمگين بود.در سراي موسي بن خزرج عبادتگاهيداشت که هنوز باقي است و هم اکنون آن مکان مقدس با بنايي با شکوه مشخص است و در کنار آن مسجد مجلل و چند حجره وجود دارد که به عنوان مدرسه علميه ستيه (در محله ميدان مير قم)خوانده مي شود. سرانجام آن حضرت پس از هفده يا شانزده روزاز دنيا رفت. مردم قم با خبر رحلت او بسيار محزون و سوگوار شدند به خصوص خاندان اشعري در سوگ و غم فرو رفتند.
زميني که هم اکنون مرقد مطهر حضرت معصومه (س) و صحن و سراي آن حضرت در آن جاي دارد در عصر ورود حضرت معصومه (س) به قم با نام بابلان خوانده مي شد و ازباغهاي موسي بن خزرج اشعري بود. پس از وفات حضرت معصومه (س) پیکر مطهر او را غسل داده و کفن کردند. و به همين زمين آوردند تا به خاک بسپارند . آل سعد سردابي حفر کردند در اين وقت بين آل سعد اختلاف شد که چه کسي جنازه آن حضرت را در آن سرداب به خاک بسپارد؟ سرانجام اتفاق کردند که سيدي پرهيزکار و پيرمردي پارسا که به نامقادر معروف بود وارد سرداب شود و آن گوهر پاک را دفن کند. وقتي که به سراغ آن پيرمرد رفتند ناگاه از جانب صحرا دو نفر سوار نقابدار پيدا شدند وقتي به نزديک رسيدند از مرکب خود پياده شده و بر جنازه حضرت معصومه (س) نماز خواندند سپس داخل سرداب شده و جنازه را دفن کردند آنگاه بيرون آمدند و رفتند و کسي نفهميد که آنها چه کسي بودند. آن گاه موسي بن خزرج سقف وسايباني از بوريا بر سر قبر مطهر برافراشت تا هنگامي که زينب دختر امام جواد (ع) وارد قم شد و قبه اي بر روي ان مرقد مطهر بنا کرد.
بعضي احتمال داده اند که نقابدارحضرت رضا (ع) و امام جواد (ع)بوده اند . اين موضوع نيز در جاي خود بسيار مورد توجه است از اين رو که در مورد امامان (ع) دستور داده شده که جنازه آنها را امام دفن کند. بعضي از خواص نيز داراي چنين امتيازي هستند مانند حضرت عباس (ع) که جنازه مطهرش را امام سجاد (ع) دفن کرد وقتي بني اسد براي کمک پيش آمدند امام سجاد (ع) به آنها فرمود :ان معي من يعينني ؛کساني ( از فرشتگان و ملکوتيان) همراه من هستند و مرا در دفن جنازه حضرت عباس کمک مي کنند.
با ورود حضرت معصومه (س) به قم اين شهر وضع جديدي پيدا کرد با آن که مقدس بود بسيار مقدس تر شد. قم حرم امامان (ع) و آشيانه و پناه گاه و پايگاه امامان (ع) و شيعيان آنهاست.حرم يعنيمکان مورد احترام، بنابراين مردم قم و زائران بايد نسبت به قم با ديده معنوي و قداست خاصي بنگرند.
کيفر گناه و تظاهر به گناه در قم بسيار شديدتر از کيفر گناه و تظاهر به آن در ساير جاهاست، حتي سرزمين مشهد به عنوان حرم امامان (ع) خوانده نشده ولي سرزمين قم به عنوان حرم امامان (ع) خوانده شده است ، چنانکه در حديث پيشگويي امام صادق (ع) در فصل اول خاطر نشان گرديد. بنابراين حريم قداست قم را حفظ کنيد به خصوص بانوان با حفظ کامل حجاب و عفت روح حضرت معصومه (ع) را شاد کنند.
بايد توجه داشت که با ورود حضرت معصومه (س) به قم بسياري ازسادات علوي و امامزادگان به قم آمدند هيچ شهري در ايران مانند قم امامزاده ندارد که معروف است 444 امامزاده در قم است. ورود آنها به قم مايه افتخار اين سرزمين است و باعث تحول عظيم معنوي در قم مي باشد گرچه جسمشان در ميان ما نيست ولي روحشان حاضر و ناظر اعمال ماست بنابراين ما که از دوستداران خاندان رسالت هستيم بايد کاملاً مراقب باشيم مبادا قلب مطهر آنها را با کارهاي نامناسب خود جريحه دار کنيم به ويژه در مورد مسايل اخلاقي کمال دقت را داشته باشيم قم بايد الگو باشد وقتي که زائران به قم مي آيند بايد کوله باري از عفت ، علم ، کمالات و اخلاق نيک را با خود به سوغات ببرند.