بسم الله الرحمن الرحيم
درایة النور
نخستین نرم افزار تخصصی رجال شیعه
.
.
.
متن کامل 38 جلد کتاب رجالى و 55 جلد کتب حدیثى با بررسى اسناد آنها به ضمیمه 29 کتاب لغت .
برخى از امکانات و قابلیت ها:
.
ـ متن کامل کتب اربعه، وسائل الشیعه و بررسى اسناد آنها
ـ متن تصحیح شده رجال ثمانیه و معجم رجال الحدیث
ـ تمایز اسناد، احادیث، آیات، اعلام، توصیفات و... با رنگهاى مختلف
ـ بازسازى دقیق اسناد مشکلدار از نظر تعلیق، تحویل، عطف و...
ـ ارزیابى اسناد اصلى و بازسازى شده کتب روایى از جهات مختلف مانند: صحت، اعتبار، اتصال و...
ـ شناخت و ارزیابى راویان از طریق عناوین معیار، اصلى، ضمنى و... و به صورت نوشتارى و نمودارى
ـ فهرستهاى گوناگون مانند فهرست الفباى کلمات، اسناد، راویان، اعلام، مداخل و...
ـ جستجوهاى مختلف در فهرستها و متن
ـ محدود کردن دامنه پژوهش به کتابهایى خاص یا مشخصههاى راویان
ـ قابلیت فهرستسازى از کلمات و راویان دلخواه به روش جستجوى پیشرفته (Wildcard)
ـ قابلیت علامت گذارى، نمایهزنى، رنگى کردن متون با تعیین عنوان و حاشیه نویسى
ـ امکان گزینش متن مورد نظر و انتقال آنها به دفترچه یادداشت
ـ چاپ متنها و حاصل پژوهش در همه قسمتهاى برنامه
ـ استفاده از راهنمایى جامع داخل برنامه
ـ دفترچه یادداشت با قابلیت ویرایش متون و ذخیرهسازى در قالبهاى مختلف.
.
..
.
یکى از شاخه هاى علوم اسلامى که نقش مهمى در دستیابى به سنّت نبوى صلىاللهعلیهوآلهوسلم و سخنان ائمه علیهمالسلام دارد، علم رجال است. فقیه، محدّث و هر عالم دینى با تمسک به اطلاعات موجود در کتب رجال و نقد و بررسى آنها، پیرامون صحت و اعتبار یکایک روایات نظر مىدهد. از این رو، علم رجال همواره به عنوان یکى از پایههاى اجتهاد و استنباط احکام شرعى مطرح بوده است.
مجتهدان و علماى اسلام، در گذشته توجه ویژهاى به علم رجال داشتهاند، اما امروزه به علت مشکلاتى که در مسیر پژوهش و تحقیق در این علم وجود دارد، پژوهشگران اندکى در این رشته به کاوش مىپردازند. این در حالى است که تدریس و تحصیل علم رجال در حوزههاى علمیه در زمانهاى اخیر تا حدودى مورد غفلت قرار گرفته و رونق سابق خود را از دست داده است.
برنامه «درایة النور» که نخستین نرمافزار تخصّصى رجالى شیعه است، به بررسى و بازسازى اسناد کتب اربعه حدیثى و کتاب «وسائل الشیعه» و شناسایى راویان آنها پرداخته است. کتب هشتگانه رجالى و معجم رجال الحدیث نیز در این برنامه گنجانده شده و امکانات گسترده پژوهشى در ابعاد مختلفِ علم رجال در آن منظور گشته است.
نرمافزار «درایة النور » با هموار کردن مسیر پر پیچ و خم علم رجال، گامى در رونق دوباره این علم در حوزههاى دینى محسوب مىگردد. با استفاده از این برنامه رایانهاى، شناسایى راویان و ارزیابى اسناد با سهولت و در کمترین وقت انجام مىگیرد و قابلیتهاى گوناگون آن بهرهمندى از فواید علم رجال را براى علاقهمندان میسر مىسازد.
.
محتواى برنامه
.
مهمترین کتابهاى رجالى و حدیثى شیعه که در این برنامه در اختیار کاربر قرار مىگیرد عبارتند از:
.
الف ـ کتب رجالى
.
1 ـ طبقات الرجال (رجال برقى)، احمد بن محمد بن خالد (متوفاى قرن سوم)
2 ـ اختیار معرفة الرجال (رجال کشى)، محمد بن عمر بن عبدالعزیز (متوفاى قرن چهارم)
3 ـ فهرست اسماء مصنفى الشیعه (رجال نجاشى)، احمد بن على بن احمد (متوفاى قرن پنجم)
4 ـ الأبواب (رجال شیخ طوسى)، ابو جعفر محمد بن حسن (متوفاى قرن پنجم)
5 ـ الفهرست (فهرست شیخ)، ابو جعفر محمد بن حسن (متوفاى قرن پنجم)
6 ـ کتاب الضعفاء (رجال ابن غضائرى)، احمد بن حسین بن غضائرى (متوفاى قرن پنجم)
7 ـ خلاصة الأقوال فى معرفة أحوال الرجال (رجال علامه)، حسن بن یوسف حلّى (متوفاى قرن هفتم)
8 ـ رجال ابن داود، حسن بن على بن داود حلّى (متوفاى قرن هشتم)
9 ـ معجم رجال الحدیث، 23 جلد، فقیه عالیقدر سید ابوالقاسم خوئى قدسسره
.
ب ـ کتب حدیثى
.
1ـ الکافى (اصول، فروع و روضه) ، 8 جلد، شیخ محمد بن یعقوب کلینى (متوفاى 329 ه . ق)
2ـ من لا یحضره الفقیه، 4 جلد، محمد بن على معروف به شیخ صدوق (متوفاى 381 ه . ق)
3ـ تهذیب الأحکام، 10 جلد، ابو جعفر محمد بن حسن طوسى (متوفاى 460 ه . ق)
4ـ الإستبصار، 4 جلد، ابو جعفر محمد بن حسن طوسى (متوفاى 460 ه . ق)
5 ـ وسائل الشیعه، 29 جلد، محمد بن حسن مشهور به شیخ حر عاملى (متوفاى 1104 ه . ق)
.
امکانات اختصاصى برنامه
.
برنامه درایة النور از سه بخش اصلى کتب هشتگانه رجالى، اسناد و معجم رجال الحدیث تشکیل شده است و هریک، از امکانات ویژهاى برخوردارند.
الف ـ بخش کتب هشتگانه رجالى
.
امکانات اختصاصى بخش کتب هشتگانه رجالى عبارت است از:
1 ـ شناسایى راویان
.
با استفاده از این برنامه مىتوان اطلاعات کاملى درباره هر راوى به دست آورد. این اطلاعات شامل توضیحات موجود در کتب رجالى در مورد جنبههاى مختلف زندگى و شخصیت راوى، توصیف راوى از جهت توثیق و یا تضعیف و طریق راوى مىباشد.
.
.
2 ـ فهرستهاى متنوع
..
پژوهشگر با استفاده از این امکان مىتواند اسامى راویان موجود در کتب هشتگانه رجالى را بر اساس عنوان معیار، عنوان اصلى یا عنوان ضمنى، فهرست نماید. افزون بر این امکان تهیه فهرستى از راویان با توجه به مذهب یا وصف آنها نیز فراهم است .
.
3 ـ تصحیح فهرست شیخ طوسى
.
کتاب فهرست شیخ طوسى یکى از مهمترین منابع براى شناخت اعتبار راویان شیعه و از عمدهترین منابع علم رجال است. این کتاب بر اساس نسخههاى معتبر و قدیمى به دقت تصحیح شده است و کاربر از طریق گزینه «تصحیحات» مىتواند به متن تصحیحشده کتاب فهرست شیخ طوسى دست یابد.
.
.
.
4 ـ مشاهده طریق روایى راویان
.
در سه کتاب رجال نجاشى، فهرست شیخ طوسى و رجال شیخ طوسى ،سند و کتبى که به استناد آنها روایات مربوط به یک راوى نقل شده، به ترتیب اسامى راویان ذکر گشته است. در برنامه درایة النور طریق هر راوى با کمک عنوان وى به سهولت قابل دسترسى است.
.
5 ـ فهرست توصیفها
.
به وسیله این قابلیت مىتوان به اسامى راویانى که از نظر مؤلفانِ کتب هشتگانه رجالى داراى ویژگیهاى مشترک هستند پى برد؛ مثلاً چنانچه پژوهشگر در صدد تنظیم فهرستى از راویان ثقه که از افراد ضعیف روایت کردهاند باشد، کافى است تعبیر « ثقةٌ إلا أنه یروى عن الضعفاء » را انتخاب کند تا موارد استفاده از این تعبیر را در باره روات ملاحظه کند.
.
.
ب ـ بخش معجم رجال الحدیث
.
در این بخش، امکانات گوناگون زیر قرار گرفته است:
.
1 ـ ارائه فهرست الفبایى راویان
.
ارائه فهرست الفبایى از اسامى 15688 راوى و نیز فراهم نمودن امکان مطالعه مطالب مربوط به هر یک از روات در معجم رجال الحدیث، قابلیتى است که در این بخش گنجانده شده است.
.
2 ـ فهرست اَعلام:
.
علاوه بر فهرست راویان، فهرست کاملى از اَعلام شامل: اشخاص، اقوام، القاب، مکانها و نیز کتب موجود در معجم رجال الحدیث تهیه شده است.
3 ـ فهرست سازى:
.
در فهرست اَعلام و فهرست راویان، قابلیت فهرستسازى نیز در نظر گرفته شده است. با استفاده از این قابلیت کاربر مىتواند فهرستهاى پویا و متنوعى از کلمات و أعلام راویان به شکلهاى مختلف تهیه نماید و یا با ترکیب فهرستها، جستجوهاى گوناگون در آنها انجام دهد. استفاده از علائم عمومى مانند «؟» و «*» نیز در این قسمت ممکن است.
.
ج ـ بخش اسناد
.
تمام احادیث مهمترین کتب روایى شیعه در این بخش بازسازى و ارزیابى شده است تا پژوهشگران به سرعت و سهولت، به میزان اعتبار سند هر حدیث پى ببرند. امکانات و قابلیتهاى اختصاصى بخش اسناد از قرار ذیل است:
.
1 ـ بازسازى اسناد
.
یکى از خدمات ارزشمندو منحصربه فرد برنامه درایة النور، بازسازى کلیه اسناد کتب اربعه و وسائل الشیعه است. بسیارى از اسناد احادیث موجود در منابع روایى به دلایلى همچون تعلیق، تحویل، عطف، ضمیر، تردید، اشاره و اشتباهاتى که نسخهبرداران در هنگام استنساخ مرتکب شدهاند، مخدوش یا نامفهوم هستند. در این برنامه ضمن توجه به همه موارد فوق، بازسازى اسناد با دقت تمام انجام شده است تا پژوهشگر بتواند وضعیت صحیح و واقعى سند را پیش از ارزیابى مشاهده کند.
.
2 ـ ارزیابى سند
.
به محض آن که علامت مکاننما روى یکى از اسناد قرار گرفت، سند از جهت اتصال و اعتبار ارزیابى مىگردد. در بررسى میزان اعتبار سند، عناوینى مانند صحیح، موثق، حسن، معتبر یا ضعیف بودن روایت مشخص مىشود. از جهت اتصال نیز وضعیت سند از نظر مرفوع، مرسل یا موقوف بودن تعیین مىگردد.
اسناد موجود در برنامه توسط پژوهشگران مرکز تحقیقات مورد بررسى قرار گرفته و اطلاعات این قسمت از برنامه بر اساس این ارزیابى ارائه گردیده است. در صورتى که در مورد برخى از راویان نظر کاربر با نظر محققان مرکز تفاوت داشته باشد، مىتواند دیدگاه خود را در قسمت «راوى» ثبت نماید. در این حالت با ورود به صفحه سند و انتخاب گزینه «ارزیابى شخصى» ارزیابى اسناد برنامه بر اساس این اطلاعات صورت خواهد گرفت.
.
3 ـ شناسایى سریع راوى
.
علاوه بر امکانات گستردهاى که براى شناسایى راویان در بخش کتب هشتگانه رجالى قرار داده شده است، در این قسمت نیز همراه با مطالعه اسناد مىتوان از نام کامل و توصیف آنها مطلع شد. براى این کار کافى است نشانهگر ماوس را روى عنوان بازسازىشده یک راوى نگاه داشته و چند لحظه بعد، اطلاعات رجالى مربوط به وى را در یک کادر کوچک مشاهده نمود.
.
4 ـ سیستم مترادفات
.
یکى از مشکلاتى که در بسیارى از اسناد روایات به چشم مىخورد، پرکندگى در تعبیر از یک راوى است . در بخش اسناد برنامه «درایة النور» این مشکل با در نظر گرفتن عنوان معیار و عنوان اصلى حل شده است. با تهیه فهرست کاملى از عناوین اصلى و ارجاع آنها به عنوان معیار، ضمن ایجاد ارتباط منطقى بین اسناد روایات و اطلاعات کتب رجالى، یکى از مشکلات اساسى پژوهش در مورد راویان و ارزیابى اعتبار اسناد حل شده است.
.
5 ـ معرفى شاگردان و اساتید
.
آشنایى با شاگردان و مشایخ یک راوى، از طریق بخش اسناد برنامه میسر است. علاوه بر این، تعداد روایتهایى که وى از هر یک از اساتید خویش نقل کرده و یا شاگردان از او نقل کردهاند با تعیین درصد مشخص مىگردد. همچنین، مىتوان فراوانى روایات نقل شده از شاگردان و مشایخ یک راوى را به صورت نمودار میلهاى یا دایرهاى مشاهده کرد.
.
6 ـ تعیین طبقه راوى
.
با کمک این برنامه مىتوان از طبقه هر راوى مطلع شده و به فهرستى از معصومانى که اسناد راوىِ مورد نظر به آنها ختم مىگردد دست یافت. در برابر نام هر معصوم تعداد واسطههایى که بین ایشان و راوى قرار دارد و نیز فراوانى روایات در هر مورد، قابل مشاهده است.
.
7 ـ ترکیب راویان
.
کاربر با استفاده از این قابلیت مىتواند به سندى که مشتمل بر نام دو یا چند راوى است دست یابد و با انتخاب گزینه «آمار» از تعداد موارد نقل هر یک از دو راوى نیز آگاه مىشود.
.
8 ـ مقایسه دو متن
.
به منظور انجام پژوهشهاى تطبیقى، امکان مطالعه همزمان دو متن از یک کتاب یا مطالب دو کتاب متفاوت، در برنامه پیشبینى شده است.
.
.
امکانات مشترک برنامه
.
1 ـ نمایش متن کتب
.
متن کامل کتابهاى موجود در لوح فشرده «درایة النور» در این بخش نمایش داده مىشود. امکانات نمایشى همچون استفاده از رنگهاى متمایز براى متن، عنوان، سند و...، گسترده کردن صفحه متن و بزرگنمایى نیز در برنامه فراهم آمده است. در کنار متن کتابها، فهرست کاملى از مطالب هر کتاب براى کاربر مهیا شده است. فهرست مطالب به گونهاى تنظیم گردیده که دسترسى به جزئىترین عناوین نیز میسر باشد. همچنین، کاربر با استفاده از این قابلیت مىتواند متن کامل احادیث و سند آنها را با اِعرابگذارى کامل مطالعه کند.
.
2 ـ امکانات پژوهشى
.
«نمایهزنى» از جمله امکانات پژوهشى است که در آن پژوهشگر محتواى اصلى یک عبارت یا بند را در چند کلمه خلاصه مىکند تا امکان دستهبندى و بازیابى سریع اطلاعات را فراهم آورد و در انتها با کنار هم گذاردن موارد مشابه، نکات جدیدى را استنباط کند.
با استفاده از قابليتِ «علامتگذارى» كاربر مىتواند بخشهاى مهم را علامت گذارى كرده و در صورت نياز به آنها مراجعه نمايد.
در قسمتهاى مختلف برنامه مىتوان از طريق «رنگى كردنِ» سطور دلخواه، در هنگام رجوع مجدد به متن، سريعتر به مطالب مورد نظر دست يافت، ضمن اين كه دستهبندى سطرهاى هم رنگ با سهولت بيشترى انجام مىگيرد. گنجاندن قابليتِ «حاشيهنويسى» موجب گرديده تا پژوهشگران ژرفنگر با دقت و تأمل در هر عبارت، نكتههاى مورد نظر خود را در بخش حاشيه وارد كنند.
در بخش معجم رجال الحديث و كتب هشتگانه رجالى «گزينه پژوهش» فعّال نيز گنجانده شده است. با كمك اين گزينه كاربر مىتواند به معناى يك واژه يا موارد استعمال آن در ديگر بخشهاى كتاب دست يابد.
.
3 ـ جستجو
.
از ديگر امكانات مشترك برنامه، امكان جستجوست. از طريق گزينه جستجو مىتوان در متن و فهرست كتب، جستجوى لفظى نمود و با كمك عملگرهاى تركيبى، عبارات مختلف را بازيابى كرد و در صورت نياز از گروههاى فهرستسازى براى ساختن فهرستهاى پويا و متنوع از كلمات با استفاده از كاراكترهاى عمومى (* و ؟) به شكلهاى مختلف بهره برد و كلمات موجود در يك فهرست را يكجا يا در تركيب با واژهها و يا فهرستهاى ديگر جستجو نمود. قابليت دستيابى به متون مورد نظر از طريق فهرست ابواب و شماره جلد و صفحه، يكى ديگر از امكانات مشترك در بخش جستجوست كه دسترسى آسان به متن دلخواه را به سرعت فراهم مىسازد.
.
4 ـ لغتنامه
.
به منظور دستيابى به مفهوم واژههاى دشوار در امر پژوهش، لغتنامههاى معتبر ذيل در دسترس كاربر قرار دارد:
1ـ كتاب العين، 8 جلد، خليل بن احمد فراهيدى (175 ـ 100 ه . ق)
2ـ لسان العرب، 15 جلد، از ابن منظور (711 ـ 630 ه . ق)
3ـ مجمع البحرين، 6 جلد، فخر الدين طريحى (1087 ـ 979 ه . ق)
.
5 ـ ساير امكانات
.
گزينش مطالب مورد نظر و انتقال آنها به دفترچه يادداشت از جمله قابليتهايى است كه در قسمتهاى مختلف برنامه وجود دارد. «دفترچه يادداشت» با قابليت ويرايش متون، چاپ و انتقال روى پرونده در قالبهاى مختلف همچون MS-Wordو زرنگار، استفاده بهتر از امر پژوهش و ذخيره و نگهدارى مطالب انتخابى را ممكن ساخته است. در كليه بخشهاى برنامه امكان «چاپ» متن دلخواه در اندازههاى مختلف موجود است. به وسيله گزينه «راهنما» مىتوان اطلاعاتى مختصر و مفيد در باره قسمتهاى گوناگون برنامه به دست آورد. با ورود در قسمت «كتابشناسى» نام كتب موجود در برنامه قابل مشاهده بوده و امكان دسترسى به توضيحات كافى در مورد هر كتاب و مؤلف آن براى كاربر فراهم گرديده است.
.
.
[External Link Removed for Guests]
